O'zbekiston tarixi

1
 Boymirza Hayit. Vali Qayumxon ota Turkiston istiqloli uchun kurashning 
shamchirog‘i edi. - Shaxsiy arxiv, 2-bet. 
498

---

oiib 
ketayotgan 
edilar, 
ular 
Vali 
Qayumxonning 
vatandoshlari, 
jigargo„shalari edilar. Shunda Vali Qayumxon Parijda yashayotgan Mustafo 
Cho„qay bilan umumiy til topib, harbiy asirlami bekordan bekorga qirib 
tashlanguncha ulardan «foydalanish» yoiini nemis qo„mondonligiga taklif 
qiladi. Bu taklif nemis qo„mondonligiga ma‟qul tushdi. Insonning hayotini 
saqlab qolish hamisha hurmatga sazovor ish boiganligini ongli sur'atda 
tushungan Vali Qayumxon va Mustafo Cho„qay o„z vatandoshlarining 
ko„ngilli anketalarini tuzishga kirishdilar. Asirxonalami kezib yurish chogida 
o„ziga sil kasalligini yuqtirgan Mustafo Cho„qay 1941-yil dekabr oyida vafot 
etdi. Endi barcha ish Vali Qayumxonning chekiga tushdi va uning yelib-
yugurishi tufayli «Turkiston legioni» tashkil etildi. Ayni shu paytda 
g„ayrirus millati vakillaridan Armani, Gurji, Shimoliy Kavkaz, Ozarbayjon, 
Idil-0„rol legionlari ham tashkil etilgan edi. 
1942- 
yil avgustda Vali Qayumxon raisligida «Turkiston Milliy birlik 
Qo„mitasi» tuzildi. 1942-1945-yillarda Berlinda faoliyat ko„rsatgan 
«Turkiston Milliy Birlik Qo„mitasi»da 112 turkistonlik ishladi. Ayni 
zamonda «Milliy Turkiston», «Milliy adabiyot» jumali va «Yangi 
Turkiston» gazetasi nashr etila boshlandi. «Milliy Turkiston» jumalining 
birinchi soni 1942-yil 15-avgustda chiqdi. Jumal «Bizning yoi» bosh 
maqolasi bilan eion qilindi va unda «Bizning yoi otalar yoiidir, mustaqillik 
yoiidir» deb bayonot berilgan edi. Germaniya hukumati milliy 
qo‘mitaning bu siyosiy yoiini o‘rganib chiqdi, ammo uning siyosiy 
niyatiga qarshi chiqmadi. Bu tabiiy edi, albatta. Chunki ayni davrda