Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

12-tema. Tablitsali protsessorlar haqqinda uliwma tu`sinik ha`m olardin`

tu`rleri.

Reje:

1. Tablitsali protsessor tu`sinigi ha`m qollaniw tarawlari

2. MS DOS sistemasindag`i tablitsaliq protsessorlar

3. Windows sistemasinda qollanilatug`in tablitsali protsessorlar

4. MS Excel programmasinda jumis alip bariw texnologiyasi

Tablitsalar menen islew

---

64

Basinda tablitsalar hakkinda qisqasha toqtalip o`temiz. Tablitsalar a`meliyatinda

mag`liwmatlardi ta`rtipli ha`m tu`sinikli formag`a keltirip beriwshi en` qolay qural bolip

tabiladi.

Tablitsalar tiykarinan ush bo`limnen ibarat boladi.

1- tablitsanin` ati

2- tablitsanin` bas bo`limi

3- tablitsanin` mazmuni

1)  Kafedra ag`zalari haqqinda mag`liwmat

1-tablitsa

2)

№ F.I.Sh.

Tuwilg`an   jili

manzili

3)

1  Mendakiev Dawletbay

1942

2  Embergenov Aydos

3  Sadikov Tan`irjan

1942

4  Xalekeev Pirniyaz

1951

Tablitsa tayarlawdi u`yreniw maqsetinde 3-tapsirmani orinlap ko`remiz.

3-MISAL Word redaktorinin` imkaniyatlarinan paydalanip, 1-tablitsani tayarlaw. bunin`

ushin, tiykarg`i menyudin` Tablitsa menyuinin` Dobavit tablitsu punktine kiriw ha`m

tishqan tu`ymesin basin`. na`tiyjede 14-suwrettegi jag`daydi ko`resiz.

14-suwret. Tablitsa tayarlaw

Endi bolsa, tayarlanip atirg`an tablitsa neshe bag`anadan ibarat bolsa, chislo stolbtsov

maydanshasina sol sandi kiritin`. Sandi kiritiwdi bet parametrlerin tan`lawda

u`yrengenbiz (3-b-suwretke qaran`).

Endi OK tu`ymesin bassan`iz, 14-suwrettegi jag`daydin` gu`wasi bolasiz. A`hmiyet

bersen`iz, tablitsa grafalari bir qiyli ken`likte payda boladi. 2-tablitsada bolsa birinshi

grafa basqalarinan kishirek. Tablitsa grafalarin u`lkeytiriw yamasa kishireytiriw ushin,

tishqan ja`rdeminde grafalar ortasindag`i siziqqa kelsen`iz, ekranda eki ta`repke

qaratilg`an strelka payda boladi. siz tishqan tu`ymesin basip, grafa shegarasin qa`legen

ta`repke jilistiriwin`iz mu`mkin. Tishqan tu`ymesin jibersen`iz, tablitsa grafasin

kishireygeni yamasa u`lkeygenin ko`resiz.

---

65

14-a-su`wret. Tablitsa qoyiw

  14-b-su`wret. Tablitsa grafalarin ken`eytiriw yamasa taraytiw

Tablitsanin` qatarlarin ken`eytiriw ushin, ENTER klavishasin bassan`iz boldi, oni

qa`legenshe ken`eytiriwin`iz mu`mkin. (15-su`wret)

15-su`wret. Tablitsa qatarlarin ENTER klavishasi ja`rdeminde ken`eytiriw.

Tablitsa ishine jaziwda bir grafadan, basqasina o`tiw ushin tishqanshadan yamasa

TAB klavishasinan paydalansa boladi. Tablitsadag`i barliq mag`liwmatlardi kiritip

bolg`annan son`, 1-tablitsani payda qilasiz. A`hmiyet bersen`iz, tablitsanin` temasi basqa

ren` menen ajiratilg`an. Demek, endi na`wbet tablitsa grafalarin basqasha ren`ge

o`zgertiwdi u`yreniwge keldi. Buni tekst yamasa grafik redaktorinda «zalivka» (boyaw)

delinedi.

To`mendegi tablitsani payda qilamiz ha`m onin` temasin ajiratamiz.

EIS kafedrasi ag`zalari tuwrisinda mag`liwmat

№ F.I.Sh.

Tuwilg`an Jili

Tuwilg`an 

ku`ni  Manzili

1  Mendaliev Dauletbay

1942

2  Embergenov A

3  Sadikov Tanirjan

1942

4  Xalekeev Pirniyaz

1951

17 a-su`wret. Tablitsa grafalarin basqa ren`ge zalivka qiliw.

Endi tiykarg`i menyudegi Format bo`liminin` granitsı i  zalivka punkitine kirin` ha`m

tishqan tu`ymesin basin`. na`tiyjede 17 b-su`wrettegi jag`daydin` gu`wasi bolasiz.

17 b-su`wret. Tablitsa grafalarin zalivka qiliw.

Endi tishqansha ja`rdeminde zalivka punkitine o`tin`. sonnan

keyin, ekranda 17 v-su`wrettegi jag`daydi ko`resiz. Usinday

jag`dayda Siz tablitsani (tek tablitsani emes, ha`r qanday

tekstti) ajiratilg`an bo`legin qa`legen ren`ge kiritiwin`iz (yag`niy zalivka qiliwin`iz)

mu`mkin. Misal ushin 17 v-su`wrette tablitsanin` ajiratilg`an bo`legin boyaw ushin 25 %

ku`lren` ren`di tan`lang`an.

Siz o`zin`izge kerekli ren`di tan`lap alip, OK knopkasin bassan`iz 17 g-

su`wrettegi jag`daydin` gu`wasi bolasiz. Basqasha so`z benen aytqanda, siz «zalivka»

qiliw protsesin tamamladin`iz. Ha`mme operatsiyalardi tuwri orinlag`an bolsan`iz,

o`zin`iz payda qilg`an tablitsag`a qarap turip, tap shaxmat oyininda qarsilasin`izdi

utqanday sezesiz. Eger sawal tuwilsa yamasa tu`sinbewshilikke dus kelsen`iz, jaqsisi

qa`nigeden ma`slahat aliwin`izg`a ma`slahat beremiz.

---

66

Tablitsa menen islewdi toliq o`zlestirip aliwin`iz ushin Siz tablitsanin` bas bo`liminen

tisqari, ha`r bir bag`anani ha`r qiyli ren`ge boyap ko`rin`.

17-v su`wret. Tablitsa grafalarin «Zalivka» qiliwdin` aqirg`i basqishi.

«EIS» kafedrasi ag`zalari tuwrisinda mag`liwmat

№ F.I.Sh.

Tuwilg`an 

Jili 

Tuwilg`an 

ku`ni

Manzili

1  Mendakiev Dawletbay

1942

2  Embergenov Aydos

3  Sadikov Tan`irjan

1942

4  Xalekeev Pirniyaz

1951

17-g su`wret. Tablitsa grafalarin «Zalivka» qiling`an aqirg`i varianti.