Өзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы

Mul`timedia tu`sinigi tariyxiy payda bolip, ol o`zinin` qatal aniqlamasina iye emes.

Esaplaw texnikasinin` rawajlaniwi menen jigirmalanshi a`sirdin` 80-jillarinda kompleksli

hu`jjetlerdi jaratiw, saqlaw ha`m qayta ko`rsetiw mu`mkinshilikleri payda boldi. Bunday

hu`jjetler o`zlerinde tekstlerdi, seslerdi, so`zlerdi, grafikani ha`m videoni birlestirdi ha`m

olar mul`timedialiq hu`jjetler dep ataldi. Al olardi jaratiw ha`m qayta ko`rsetiw ushin

arnalg`an programmalardi mul`timedialiq programmalar dep ataldi. Usi jumislardi

jetkerip beriwshi qurallar bolsa mul`timedia qurallari dep esaplandi.

“Mul`timedia” so`zi latinsha media so`zinen aling`an bolip, “mag`liwmat tasiwshi

qural” degen mag`anani an`latadi. Mul`timediali komp`yuterler so`z, muzika ha`m

basqada dawisli mag`liwmatlar, video mag`liwmatlardi qabil qiladi ha`m olar u`stinde

isleydi.

Mul`timediali komp`yuterler a`lbette kompakt diskler ushin arnawli diskovodlar,

dawisli yadlarg`a iye boliwi ha`m keminde Pentium 25 MGts tezliktegi mikroprotsessor,

---

21

operativ yadi 4 Mbayt, qatti disk ko`lemi 160 Mbayt ha`mde 640x480 noqatli ren`li video

sistemag`a iye boliwi kerek.

Da`slep mul`timedia tu`sinigi ses (dawis) shig`aratug`in (ses kartalari) apparatliq

qurilmalar ha`m lazerli kompakt-diskler menen islew tu`siniletug`in edi.

Ha`zirgi zaman mul`timediasi bolsa - displey-televizor menen birikken u`ydegi

stereofanikaliq kompleksti esletiwshi toliq qurallan¬an jeke komp`yuter tu`siniledi.

Bunday komp`yuterler - stereofonikaliq kolonkalari, mikro-foni ha`m optikaliq

kompakt-diskler ushin diskovodlari (SD-ROM) menen ta`miyinlengen boladi (CD-

Compact Disc, Kompakt disk; ROM - Read only Memory, tek oqiw ushin yad degen

so`zlerden alin¬an). Sonin` menen birge jeke komp`yuter ishine sesti jaqsi shig`ariwshi -

audio adapter qurilmasi ornatiladi.

Ses ha`m video ko`rinisler menen islesiw ko`p mug`dardag`i berilgenlerdi tasiwshi

qurallarsiz bolmaydi, sebebi seslerdi ha`m videojaziwlar saqlanatug`in fayllar u`lken

mug`dardag`i o`lshemli boladi. Sonliqtan CD-ROM diskovodlari mul`timediali

komp`yuterlerdin` ajiralmas bo`legi esaplanadi.

Endi turmista ushirasatug`in ayirim terminlerdi qarap o`teyik.

Mul`timedialiq komp`yuter - bul seslik kartasi ha`m CD-ROM diskovodi menen

ta`miyinlengen komp`yuter tu`siniledi. Ha`zirgi waqitlari barliq komp`yuterler derlik

mul`timedialiq bolip esaplanadi.

Mul`timedialiq monitor - ses shig`ariwshi kolonkalari ha`m olardin` seslerin

ta`rtiplestiriwshisi bar monitorlarg`a aytiladi.

Mul`timedialiq komplekt - seslik karta ha`m og`an sa`ykeslengen CD-ROM diskovodi

tu`siniledi.

Mul`timedialiq protsessor - komandalar sistemasina seslik ha`m grafikaliq

berilgenlerdi qayta islewdi a`piwayilastiriwshi instruktsiyalari qosilg`an protsessorlar

tu`siniledi.

Mul`timedialiq programmaliq ta`miyinleniw quraminda mul`timedialiq

mag`liwmatlari ha`m olardi oqiwdi ta`miyinlewshi programmalari bar CD-ROM diskke

jazilg`an programmaliq paket tu`siniledi.