O’zdavtemiryo’lnazorat ơzbekiston respublikasi temir yơllarida poezdlar harakati va manyovr ishlari bơyicha

n 
 
К = 
 (1,5i + 1) (1) 
 
200
n 
K = 
(4i +1) (2) 
 
200

---

1.2.4. ushbu formulalar bo’yicha hisoblangan mahkamlanish me'yorlari stansiya 
texnikaviy-boshqaruv aktida ko’rsatiladi. 
Tormoz boshmoqlarining zaruriy miqdori DATK tomonidan tasdiqlangan 
mahkamlanish me'yorlarini hisoblashning avtomatik tizimlaridan foydalanib aniqlanishi 
mumkin. 
2. Kasr qiymat hosil bo’lsa, tormoz boshmoqlari soni kattaroq butun songacha 
yaxlitlanadi. 
Misollar: 
a) 80 ta o’qli vagonlar guruhini 0,0025 nishablikda, boshmoqlarni bo’sh (yoki o’qiga 
yuklamasi noma'lum) vagonlar ostiga qo’yilib mahkamlaganda: 
xuddi o’sha vagonlar guruhini o’qiga yuklamasi kamida 15 tonna (agar guruhda bunday 
vagonlar bo’lmasa, ushbu guruh uchun o’qiga eng katta yuklama) bo’lgan vagonlar ostiga 
tormoz boshmoqlarini qo’yilib mahkamlaganda: 
b) 240 ta o’qli ko’mir marshrutini yoki bo’sh vagonlar tarkibini 0,0015 nishablikda 
mahkamlash uchun kerak bo’ladi: 
v) 72 ta o’qli (18 ta vagon) yo’lovchi poezdi tarkibini 0,003 nishablikda mahkamlash 
uchun kerak bo’ladi: 
3. Relslarning sathini moy kuchli qoplagan stansiya yo’llarida (suyuq yuklarni ortish, 
sisternalarni tozalash va yuvish va h.z. yo’llarida) ushbu ilovaning 1 bandida ko’rsatilgan 
mahkamlash me'yorlari 1,5 marta oshiriladi. 
4. Profili siniq yo’llarda yo’lning to’liq uzunligi chegarasida joylashgan poezdlar 
tarkibi yoki vagonlar guruhini mahkamlash me'yorlari profilning o’rta qiymati bo’yicha 
hisoblanadi. Yo’llarning alohida qismlarida qoldirilayotgan vagonlar tormoz boshmoqlari 
bilan ushbu qismning xaqiqiy nishablik qiymatiga mos me'yorlar bo’yicha mahkamlanishi 
lozim. 
5. Yuk tushirish uchun qo’yilgan vagonlar guruhini tormoz boshmoqlarini eng oxirida 
yuki tushirilishi lozim bo’lgan vagonlar ostiga qo’yib mahkamlanadi yoki ularni mahkamlash 
me'yori ushbu ilovaning 1.2.3 bandiga muvofiq hisoblanishi kerak. 
80 (2,5х4+1)
= 4,4 ~ 5 tormoz boshmoqlari; 
200 
80 (2,5х1,5+1) 
= 1,9 ~ 2 tormoz boshmoqlari; 
200
240(1,5х1,5+1) 
= 3,9 ~ 4 tormoz boshmoqlari; 
200 
72 (3 х 1,5 +1) 
= 1,98 ~ 2 tormoz boshmoqlari; 
200

---

6. Tormoz boshmoqlari soz bo’lib, tarkibning turli o’qlari ostiga boshmoq tagligining 
uchi g’ildirak gardishiga tegadigan qilib qo’yillishi lozim. Muntazam ravishda tormoz 
boshmoqlari qo’yiladigan joylarda qirov tushganda, muz qoplaganda va shu kabi holatlarda 
ishlatiladigan qumli qutilar o’rnatilishi lozim. Mahkamlashda ikkita yoki ko’proq boshmoq 
qiyo’lsa, ularni vagonning bitta o’qi ostiga qo’yish mumkin emas. 
Tagligini muz yoki moy qoplagan boshmoqlarni vagonlarni mahkamlash uchun 
ishlatish taqiqlalanadi. 
7. Qiya yo’llarda boshmoqlar nishab tomondan qo’yiladi. Qiyaligi 0,0005 dan 0,001 
gacha bo’lgan nishablarda bo’sh vagonlar qo’shimcha ravishda nishabga qarama-qarshi 
tomondan qo’yiladigan yana bitta tormoz boshmog’i bilan mahkamlanadi. 
8. Tormoz boshmog’i mahkamlanayotgan guruh ketib qolish ehtimoli bo’lgan 
tomondan eng chetgi bo’lmagan vagon ostiga qo’yiladigan bo’lsa, qo’shimcha ravishda ushbu 
vagon bilan guruhdagi boshqa vagonlarning ulanish ishonchliligi tekshirib ko’rilishi kerak. 
9. Vagonlarning eshtimoldagi ketib qolish yo’nalishi tomonga esayotgan kuchli 
shamolda (15 m/s dan ortiq), ushbu ilovaning 1 bandiga muvofiq hisoblab topilgan 
mahkamlash me'yori (mahkamlanayotgan guruhning har 200 o’qiga mos) vagonlar g’ildiragi 
ostiga qo’shimcha 3 ta, o’ta kuchli shamol (dovul) da esa, ettita tormoz boshmog’ini qo’yish 
bilan orttiriladi. 
10. 
Motorvagon poezdlari, foydalanilmaydigan holatdagi lokomotivlar, favqulodda 
hollarda esa boshqa harakat tarkibini mahkamlashda tormoz boshmoqlari yetarli 
bo’lmaganda, tarkibning qo’l tormozlari quyidagi hisobda qo’llanishi mumkin: 5 ta tormoz 
o’qi 1 dona boshmoqni o’rnini bosadi. 
Gorizontal yoki nishabligi 0,0005 dan kam yo’llarda tirkalgan harakat tarkibining 
istalgan qismida bitta vagon (lokomtiv)ning qo’l tormozini ikkala tomondan qo’yiladigan 
tormoz boshmoqlari o’rniga ishlatish ruxsat etiladi. 

---

O’zbekiston Repsublikasi temir yo’llarida poezdlar 
harakati va manyovr ishlari bo’yicha Yo’riqnomaga 
 
3-ilova