Озик-овкат товарлари сифат экспертизаси-дарслик doc

.
10
-3
Pa
.
S tashkil etib, bu 
ko‘rsatkich asosan oqsillarning miqdori va holatiga bog‘liq bo‘ladi. Sutning 
yopishqoqligi 60-65
0
S haroratgacha qizdirganda kamayadi, bundan yuqori 
haroratgacha qizdirilganda esa yopishqoqligi ortadi. 
Sut osmatik bosimi bo‘yicha deyarlik qonning osmatik bosimidan farq 
qilmaydi. Sutning osmatik bosimiga asosan sut shakari va ma’danli tuzlar ta’sir 
ko‘rsatib, uning miqdori 0,66 MPa ni tashkil etadi. Sutning osmatik bosimining 
oshishi, muzlash temperaturasining pasayishiga olib keladi. Sigir sutining o‘rtacha 
muzlash temperaturasi 0,55
0
S ni tashkil etadi. 
Sutlarning tarkibida qand va tuzlar bo‘lganligi uchun ularning qaynash 
temperaturasi toza suvning qaynash temperaturasidan bir oz yuqori bo‘lib, 100,2
0
S 
ni tashkil etadi. 
www.sies.uz
Page 197 of 306 

---

198
Sut elektr tokini o‘tkazuvchanlik xususiyatiga egadir. Sutlar tarkibidagi 
mavjud moddalar har xil elektr zaryadiga ega bo‘lganligi sababli ularning har biri 
sutning elektr o‘tkazuvchanligida ishtirok etadi. Bundan faqat sut shakari 
mustasnodir, chunki qand moddalari elektroneytral moddalar hisoblanadi. 
Sutning umumiy nordonligi gradus Ternerlarda (
0
T) ifodalanib, 100 ml sut 
tarkibida kislotalik xususiyatiga ega bo‘lgan moddalarni neytrallash uchun zarur 
bo‘ladigan 0,1 normalli ishqor eritmasining miqdoriga aytiladi. Yangi sog‘ib 
olingan sutning nordonligi 16-18
0
T ni tashkil etadi. Sutga nordonlik xususiyatini 
beradigan moddalarga tuzlar, oqsillar, karbonat angidrid gazi, sutda bo‘ladigan 
kam miqdordagi limon kislotasi kiradi. Sut saqlanganda sut kislotasi bakteriyalari 
va boshqa mikroorganizmlar ta’sirida sut qandi bijg‘iydi, natijada sutning 
nordonligi ortadi. Shu sababli sutning nordonligi uning yangiligidan dalolat beradi. 
Sutning nordonligi to‘risida kengroq xulosaga ega bo‘lish uchun rN 
ko‘rsatkichi (faol nordonligi) ham aniqlanadi. Sutning faol nordonligi - bu vodorod 
ionlari konsentratsiyasining teskari ishorada olingan lagorifmidir. Endi sog‘ib 
olingan va yangi sutlarning rN ko‘rsatkichi 6,47-6,67 oralig‘ida bo‘ladi. Bunday 
nordonlik bakteriyalarning rivojlanish uchun qulay sharoit hisoblanadi. Shu sababli 
sut tez buziluvchan mahsuot hisoblanadi.