P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- «demo grafik portlash»
|
3-BOB. JAHON AHOLISI
http://eduportal.uz http://eduportal.uz 25 turli mintaqalarga tomon yurishi – ilk migratsiyalar natijasida u yerlar aholi tomonidan o‘zlashtirila boshlangan. Uzoq davrlar davomida insoni- yatning asosiy qismi Yevropa, Osiyo va Afrika qit’alarida istiqomat qilgan edi. Buyuk geografik kashfiyotlar ko‘p sonli aholining yangi topilgan yerlarga ko‘chib o‘tishiga sababchi bo‘ldi va uning natijasida qit’alar o‘rtasida aholi sonining qayta taqsimlanishi yuz berdi. Moddiy va sanitar-gigiyenik shart-sharoitlarning og‘irligi, tez-tez tak- rorlanib turgan ocharchilik, kasalliklar epidemiyalari ta’sirida uzoq tarixiy davrlar davomida jahon aholisining o‘lim darajasi yuqori, tabiiy ko‘payish darajasi esa past bo‘lgan. XIX asrda Yevropa va Amerikada ro‘y bergan sanoat inqilobi, tibbiy xizmatning rivojlanishi natijasida bu qit’alardagi aholining o‘rtacha umr ko‘rishi va tabiiy ko‘payish darajasi ortdi. 6-rasm. Jahon mintaqalari aholi soni dinamikasi. Jahon aholisi soni XX asr davomida 1,6 mlrd. kishidan 6,1 mlrd. kishigacha yetgan bo‘lib, uning eng yuqori sur’atlari 1960-yillardan ke- yingi davrlarga to‘g‘ri keladi. Bu holat Ikkinchi Jahon urushidan keyingi davrlarda Osiyo, Afrika va Okeaniya davlatlarining siyosiy mustaqillikka erishuvi, ularga BMT tomonidan insonparvarlik yordamlarining berilishi natijasida aholi orasida o‘lim darajasining pasayishi hamda aholi sonining tez sur’atlarda o‘sishi hisobiga yuzaga kelgan. Natijada 1960–1980-yil- larda jahonda «demo grafik portlash» (o‘lim darajasi pasayishi tufayli aholi sonining tez sur’atlar bilan ko‘payishi ) jarayoni yuz berdi (6-rasm). http://eduportal.uz http://eduportal.uz 26 So‘nggi yillarda aholishunos olimlar «demografik portlash»ga nisba- tan deyarli nihoyasiga yetib borayotgan jarayon sifatida baho berayotgan bo‘lsalar-da, Afrika va Osiyoning bir qator davlatlarida aholining yillik tabiiy ko‘payish darajasi hali ham yuqori darajada kuzatilmoqda. Shu bilan birga jahonning rivojlangan davlatlarida tabiiy ko‘payishning manfiy holati – Download 4.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|