Pedagogika instituti informatika kafedrasi

SQL тилининг операторлари
SQL операторлари ёрдамида МБ дан керакли маълумотларни олиш, уларни янгилаш, ўчириш ва МБ га маълумотларни киритиш мумкин.
Бизга қуйидагиконцептуал схема
Б
БИНО-НОМЕРИ
МАНЗИЛИ

ФАКУЛЬТЕТ-ШИФРИ
ФАКУЛЬТЕТ_ НОМИ
ДЕКАНАТ_ БИНОСИ_ НОМЕРИ
ИНО_ ФАКУЛЬТЕТ

БИНО-НОМЕРИ
ФАКУЛЬТЕТ-ШИФРИ

ФАН-КОДИ
ФАН_НОМИ
МАШҒУЛОТЛАР ФАН
ГУРУҲ ИМТИҲОН



ФАКУЛЬТЕТ-ШИФРИ
ГУРУҲ-НОМЕРИ
КУРС
КУРАТОР

ФАН-КОДИ
ФАКУЛЬТЕТ-ШИФРИ
ГУРУҲ-НОМЕРИ
САНАСИ
ИМТИҲОН ОЛУВЧИ


ГУРУҲ ИМТИҲОН

ва унга мос МБ берилган бўлсин:

БИНО ФАКУЛЬТЕТ

М	Математика	2
Ф	Физика	3
Ж	Жисмоний тарбия	4
ФГ	Филология	1

1	Турон 23
2	Турон 24
3	Уста Бозор 16
4	Вақф чорси 21

МАШҒУЛОТЛАР ГУРУҲ

М	1	1	Акбаров
Ф	2	3	Иномов
ФГ	3	2	Каримова
Ж	2	2	Пулатов

2 2	М
1	ФГ
3	Ф
4	Ж

ФАН ИМТИҲОН

М-8	М	1	8.06.14	Акбаров
Ф-2	Ф	4	5.06.14	Иномов
Ф-4	ФГ	3	18.06.14	Зокирова
Ф-1	Ф	5	15.06.14	Иномов

Ф-1	Астрономия
Ф-2	Қаттиқ жисм физикаси фффффизфифиз
М-8	Математик таҳлил
Ф-4	Философия

SQLтили таркибига қуйидаги операторлар киритилган:

SELECT_(Танлаш)_INSERT_(Киритиш)_DELETE_(Ўчириш)_UPDATA_(Янгилаш)_1._SELECT'>SELECT (Танлаш) INSERT (Киритиш)
DELETE (Ўчириш) UPDATA (Янгилаш)
1. SELECT оператори МБда мавжуд бўлган жадваллардан янги жадвалларни шакллантиради. Унинг кўриниши қуйидагича бўлади:
SELECT
FROM
WHERE танлаш шарти
бу ерда - ҳосил қилинадиган жадвалнинг атрибутлари (устунлари) номи; - жадвалнинг номи; танлаш шарти – сўровни қаноатлантирувчи, жадвалдаги ёзувларга қўйиладиган шартлар.
Мисол. Сўров: Ф факультетида ўқитувчи Иномов томонидан қабул қилинадиган барча имтиҳонларнинг калитини танланг.
Бажариш.
SELECT ФАН_КОДИ, ФАКУЛЬТЕТ_ШИФРИ, ГУРУҲ _НОМЕРИ
FROMИМТИҲОН
WHEREИМТИҲОН ОЛУВЧИ – ’ИНОМОВ’&
ФАКУЛЬТЕТ_ШИФРИ=’Ф’
2. INSERT оператори маълумотларни киритиш учун хизмат қилади. Унинг кўриниши қуйидагича бўлади:
INSERT INTO жадвал номи
Биринчи курсга янги гуруҳни киритиш қуйидагича бўлади:
INSERTINTO ГУРУҲ
<Ф, 6,1, ИНОМОВ>
3. DELETE оператори ёрдамида базадаги кераксиз маълумотларни ўчириш мумкин, масалан, кейинги курсга ўтилгандан сўнг ГУРУҲ жадвалидан тўртинчи курсларни олиб ташлаш қуйидагича бажарилади:
DELETE ГУРУҲ
WHERE КУРС=4
4. UPDATA оператори ёрдамида жадвални янгилаш, яъни ГУРУҲ жадвалидаги курсларни сонини биттага ошириш мумкин:
UPDATA ГУРУҲ
SET КУРС=КУРС+1


Маъруза №2
SQL ТИЛИДА ЖАДВАЛ ЯРАТИШ. CREAT TABLE instruksiyasi
Режа:
- SQL тилида жадвал яратиш
- CREATE TABLE буйруғи
- Жадвалларни ўчириш
- Жадвалларни ўзгартириш
SQL тилида жадвал яратиш
Қуйида келтирилган 3 та жадвалдан иборат маълумотлар базасини кўриб чиқайлик.
Жадвал Сотувчилар (Salepeople):

SNum	SName	City	Comm
11	Peel	London	0.12
12	Serres	San Jose	0.13
14	Motika	London	0.11

SNum – ҳар бир сотувчи уникал номери,
SName – сотувчи номи,
City – сотувчи адреси ( шаҳар),
Comm – сотувчиларнинг ўнли шаклдаги комиссион фойдаси.
Жадвал Буюртмачилар (Customers):

CNum	CName	City	Rating	SNum
21	Hoffman	London	100	11
22	Giovanni	Rome	200	13
23	Liu	SanJose	200	12

CNum – ҳар бир буюртмачи уникал номери,
CName – буюртмачи номи,
City – буюртмачи адреси ( шаҳар ),
Rating – буюртмачининг бошқалардан устунлик даражасини кўрсатувчи код ( рейтинг ),
SNum – шу буюртмачига тайинланган сотувчи номери.
Жадвал Буюртма (Orders):

Onum	AMT	Odate	CNum	Snum
38	4723.00	1990/10/05	26	11
310	1309.95	1990/10/06	24	12

ONum – ҳарбир сотиб олиш уникал номери,
AMT – сотиб олиш суммаси қиймати,
ODate – сотиб олиш санаси,
CNum – сотиб олувчи буюртмачи номери,
SNum – сотувчининг номери.
CREATETABLEбуйруғи
Жадваллар CREATE TABLE буйруғи билан яратилади. Бу буйруқ қаторларсиз бўш жадвал яратади.
CREATE TABLE буйруғи жадвал номини ва жадвал ўзини маълум тартибда кўрсатилган устунлар номлари кетма – кетлиги таърифи кўринишида аниқлайди. У маълумотлар типлари ва устунлар ўлчовини аниқлайди. Ҳар бир жадвал жуда бўлмаганда битта устунга эга бўлиши керак.
CREATE TABLE буйруғи синтаксиси:
CREATE TABLE
( [()],
[()], ... );
Аргумент қиймати катталиги маълумот турига боғлиқдир. Агар сиз махсус кўрсатмасангиз тизим автоматик қийматни ўрнатади.
Мисол учун сотувчилар жадвалини яратишни кўриб чиқамиз:
CREATE TABLE Salepeople
( SNum integer,
SName char (10),
City char (10),
Comm decimal );
Юқорида келтирилган 1-жадвални яратишни кўрайлик.
1-жадвал

Name	Dob	Pol	Los	Department	Salary	Telno
Rustam B	17Ғ01Ғ50	M	22	Admin	2700	1338234
Erkin J	20Ғ02Ғ55	M	17	Worker	2300	1445754
Baratov B	02Ғ07Ғ75	M	21	Sales	2250	650613
Raul F	05Ғ07Ғ62	M	12	Worker	2250	420627
Edvin E	19Ғ12Ғ69	M	4	Account	2000	1334567
Maria G	20Ғ11Ғ72	F	4	Sales	2100	905994
Bianca A	14Ғ03Ғ75	F	5	Service	1950	678908
Saidova A	01Ғ02Ғ79	F	1	Service	1900	678911
Dolly O	07Ғ11Ғ69	F	14	Account	2000	678987
Clint E	12Ғ12Ғ70	M	5	Tecknic	2400	556467
Joan A	25Ғ04Ғ62	F	11	Admin	2550	551543
Robert R	30Ғ06Ғ61	M	10	Technic	2470	1335675

Ушбу жадвал 7 устун ва 12 сатрдан иборат, ҳар бир устун ўз номига эга. Name- хизматчилар исми, Dob - туғилган кун, санаси Pol - жинси, Los - фабрикадаги иш стажи, Department - фабрикадаги хизматчи ишлаётган бўлим, Salary -ходимларнинг ойлик маоши, Telno - телефон рақами. Бу кўриниш матрица атрибутлари номи билан юритилади, ҳар бир сатр аниқ хизматчи хақидаги маълумотни ўз ичига олади.

Жадвални яратишда жадвал номини, устунлар номини, атрибутларининг хили ва узунлигини бериш керак.
Биз 1- жадвални яратиш учун қуйидагиларни ёзишимиз мумкин:
CREATE TABLE factory
(id NUMBER (5.0) PRIMARY KEY,
Name CHAR (15) NOT NULL,
Los NUMBER (2,0)
Dept CHAR (15),
Salary NUMBER (7,2),
Telno CHAR (7);
Биз Name устунини ҳар бир атрибут 15 белгига эга бўлган сатрли ўзгарувчан узунлик билан аниқладик.
Амалиётда атрибут узунлиги керагидан кўра ортиқроқ берилади. Бу шу нарса билан боғлиқки, биз олдиндан сатрли ўзгарувчининг жадвалга қайси маъноларини киритилишини билмаймиз. Шунинг учун бир заҳира бўлгани маъқул. Бундан ташқари бўш ўринлар заҳираси устунлар орасидаги масофани ўсишига имкон беради. Дизайн нуқтаи назаридан ҳам 1-жадвал босмага чиқаришда янада кўркамлашади. Name устуни NOTNULLни ўз ичига олмаслигини билдиради.
Ҳар бир SQLгапи сўнгида, “нуқтавергул “ туришикерак. Берилган гап бўйича ЭҲМ factory жадвалини яратади, лекин жадвал унга маълумотлар киритилмаганлиги сабабли бўш бўлади.