Педагогика маърузалар матни


Download 5.37 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/88
Sana08.11.2023
Hajmi5.37 Mb.
#1757165
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   88
Bog'liq
Педагогика Ғайбуллаев Н, Ёдгоров Р, маматқулов Р, Тошмуродова Қ

Хузуримга 
келдинг, сурокдаримга яхши жавоб бердинг. Ш унинг 
учун сенга рахмат, умринг узок; булсин, бошинг омон булсин. 
Олим, фозил, булиб, яхши обрута эришгайсан, — муйсафид 
уни дуо килди.
Бундан куриниб турибдики, акдли болалар хамма жойда ка- 
молу-таъзим билан салом берадилар. Одоб билан муносабатда 
буладилар.
Хикикагдан хам, акдни ишлатган киши хаетида факат эзгу- 
диклар кдлади ва эзгулик куради.
Лекин нгуни айтиш жоизки, акд, заковат жихатдан етук 
булмаган инсон х;еч к;ачон уз Ватанини, уз халкдни, уз динини, 
энг асосийси узлигини англай олмайди, узлигини англамаган 
инсон эса манкуртга айланиб ко лад и. Бу эса эртанги порлок ке- 
лажагимизнинг халокатидир. Бизнинг бу борадаги энг асосий 
вазифамиз ёшларни маънавий баркамол, элим деб, юртим деб 
ёниб яшайдиган, юрт истикболи учун кдйгурадиган комил ин- 
сонларни тарбиялашимиз, уларни камол тогггиришимиз зарур.
Зеро, юртбошимиз И.А.Каримов айтганидек: «Илм, маъри- 
фат биз учун бугун хам уз ахамиятини йук;отгани йук;, 
йуколмайди хам. Акд-заковатли, юксак маънавиятли кишилар- 
ни тарбиялай олсаккина олдимизга куйган максадларимизга 
эриша оламиз». Юртбошимиз И.А.Каримов айтганларидек, юр- 
тимизда фаровонлик ва тараккиёт к,арор го пади. Ш унинг учуй
75


Хам комил инсон тарбиясини давлат сиёсатининг устувор 
со\аси деб эълон кдлганмиз.
Комил инсон деганда, биз аввало онги юксак, мустак;ил 
фикрлай 
оладиган, 
хулк;-атвори 
билан 
узгаларга 
ибрат 
буладиган бюшмли, маърифатли кишиларни тушунамиз. Онгли, 
билимли одамни олди-кочди гаплар билан алдаб булмайди.У 
Хар бир нарсани акд, маитик тарозусига солиб куради, уз фик- 
ри, уйи, хулосасини мантик асосида курган киши етук одам 
булади.
Дархав;ик;ат, илм-маърифатлилик куч-кувват манбаи, калбга 
нур, узига зиё багишлайдиган буюк неъматдир. Ш у сабабли хам 
инсон хаетда кунт билан илмни урганиши туфайли a*yi- 
заковати юксалади, бахтли хаёт учун курашади.
Бизга маълумки, инсон хаёти учун мухим булган илм 
хикмагларини урганишда ота-боболаримизнинг фаолияти ва 
уларнинг ёшларга курсатган гамхурликлари бекдёсдир.
Халкдмиз орасидаги куйидаги угитлар инсонларни илм- 
маърифатга даъват этувчи буюк кучдир.
Инсон учун акд, эш ик очувчи, ахлокий йул курсатувчидир. 
Етук ахлок; ва одоб инсоннинг зийнати, доноларнинг фазила- 
тидир. Акдли киши ахлоьущ булсагина, халкдга, мамлакатига, 
ёру дустларига наф келтиради. Алишер Навоий узининг акди, 
ибратли ахлоки, одоби билан мамлакатига, халкдга хеч качон 
сунмайдиган буюк мерос колдирди. У узи хаёт булган даврлар- 
даёк;, ак,ли ва ахлоки билан хнлкига, мамлакатига куп фовда 
келтирди, дусти Султон ХУ^айн Бой^арога давлатни адолат ме- 
зонлари 
асосида 
боцщаришга 
ёрдамлалгашга 
интил- 
ди.Навоийнинг до но маслахатлари туфайли у куп фалокатларни 
олдини олди, халокатлардан кутулиб крлди.
Акт — инсоннинг эпчиллик, бунёдкорлик, инсонпарварлик 
сифатлари мажмуасидан иборатдир.
Абдулла Авлонийнинг ёзишича, 
акд-идрокнинг тантана 
Килишига ишонмок; лозим. Чунки,'’Акл инсонларнинг пири 
комили, 
муршиди 
ягонасидур, 
Рух 
ишловчи, 
акд 
бошк;арувчидир. И нсон акли ила дин ва эътик;одини махкам 
Килур, шариат хукмларига буйсунур ” ...
Расули Акрам набиий мухгарам саллолоху алайхи вассалам 
шундай деганлар: “Эй инсонлар! А^лингизга таъвозе кдлингиз, 
Сиз жаноби хак; буюрган ва кдйгарган нарсаларни аклингиз ила 
билурсиз”.
76


Алломалардан бири: “Агар акдшгпги кули нафсингни жило- 
вини ушласа, сени ёмон йулларга кирмокдан сакдар, хар нарса 
кун булса, бахоси арзон булур, акд эса илм ва тажриба соясида 
канча кунайса, шунча кимматбахо булур”, демиш.
Инсонда нима асосий роль уйнайди, акдми еки одоб деган 
савол хам куйилиши мумкин. Уларнинг иккаласи хам мухим. 
Иккаласини узида жамул-жам кил гаи киш ини баркамол инсон, 
деб айта оламиз. Хаётда билимли, акди хам жойида азиз, а к :( 
ва одоб кишиларни калбан бир-бири билан боглайдиган рухий 
замин десак хам хато булмайди. Донолар айтганидек: ’’Кишида 
одоб булса, илм хам булиши мумкин. Одоб акдга боглик, нарса. 
Акд устига одоб кушилса, нур устига нур булади. Улуглик-акду 
одоб билан, бойлик кадри саховат билан, 
кувват кадри 
баходирлик билан ошади”.
Aigr ва одобнинг узвий бирликда эканлигини бир мулохаза 
килиб курайлик. Акд, идрокка нисбатан даставвал кишининг 
хулк-атвори кузга ташланади. Психологларнинг фикрича, би­
ринчи таассурот шунчалик кучлики, у бундан кейинги тасав- 
вурларга 
замин 
булади. Аммо 
хар 
доим 
хам 
шундай 
булавермайди. Олдин куз маъкуллайди. Мехр кузда, деган ran 
бор халкимизда.
Кишининг акд-идроки булмаса унинг одоби юзаки, сунъий 
булади. Унинг одамлигини билиб турасиз, у одамийлиги ва 
одамлигининг йукдигидан нафратланасиз. Халкимизнинг узи 
чиройлигу сухтаси совук, узи хунугу истараси иссик деган 
накдлари хам шу маънони беради. Зукко одамнинг калби одатда 
пок булади. Крбилия-гсиз, хулк-атвори бекарор одамларнинг 
ёмон йулларга кириб кетиттти хеч ran эмас. Одобсиз талабаларни 
куз олдингизга келтиринг, узи талаба, аммо килаётган хатги- 
харакатлари 
гайри 
инсоний тарзда 
купчилик 
ичида 
уз 
хурматини йукотади, укибди-ю, укмабди, деган ибора худди 
шуггдайларга нисбатан айтилган.
Инсонларнинг билими канчалик кенг ва чукур булса, у 
шунчалик камтар булади. К аш арлик-доноликнинг белгисидир. 
Доно кишилар билганларидан к^ра билмаганлари кун эканини 
тасаввур эта оладилар. Буюк файласуф Сукротнинг: “Мен бир 
нарсани биламан, у хам булса- хеч нарсани билмаслигимдир”,- 
деган фикрларида хам шу маъно бор. Факат нодон кишиларга- 
гина узлари бш нан билим хакикатнинг сунгги чегарасидек 
булиб куринади.
77


Кишиларнинг билими, илми, амалий малакалари ривожисиз 
жамият тараккиётини тасаввур этиб булмайди. Муайян маъна­
вий эхтиёжларга, ахлокдй фазилатларга эга булмаган кишилар- 
да илм, фанни урганишга, халол мехнат кдлиб хунар -касбни 
эгаллащга, малака оширишга эхтиёжлари хам булмайди. Ш у са- 
бабли жамият таракхиётининг барча боскдчларида аввал ёш ­
ларни тарбиялаб, кейин уларга таълим берганлар.Узбек миллий 
педагогикасидаги таълим-тарбия ишлари тизимида хам ахлок; ва 
акд тарбияси устувор ахамиятга эга булган.
Маърифатпарвар аллома А.Авлоний инсон акд-заковати ва 
маънавий камолотининг йуллари устида тухталиб, шундай деб 
ёзадики: “Илм дунёнинг иззати, охиратнинг шарофатидир. Илм 
инсон учун гоят мукдддас бир фазилатдур, зероки, илм бизга 
уз 
ахволимизни, 
харакатимизни 
ойна 
каби 
курсатур, 
зехнимизни, фикримизни кдлич каби уткир кдлур, илмсиз ме- 
васиз дарахт кабидур”.
У илмнинг ахамиятини назарий томонини курсатибгина 
Колмай, балки амалий фаолият учун хаётий зарурат эканлигини 
\а м таъкидлаб утади: ”Илм бизни жахолат каронгусидан 
кугкарар, маданият, инсониятни маърифат дунёсига чик;арур, 
ёмом феъллардан, бузук; шнлардан кайтарур. Яхши хулк; одоб 
со\иби кдлур. Бутун хаётимиз, 
саломатлигимиз, 
саодати- 
миз.спроватимиз, майишатимиз, химматимиз, кайратимиз, ду­
ме на охиратимиз илмга богликдур”.
Лкд-заковат, эхтиёж хам объектив заруриятни онгли тушу- 
миш билан б о ти к , булган маънавиятдир, 
яъни англаган 
макрадлар 
тизимидир. 
Бинобарин, 
хар 
бир 
даврнинг 
эхтиёжлари хам, ижгимоий, и^гисодий таракдаёти хам илмий 
тафаккури салохияти даражаси билан белгиланади.Бирор му­
аммо ни хал этиш имкониятларини инсон уз акд-заковати, би­
лими, кучи ва иродаси билан аникдайди.

Download 5.37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling