Педтехнология


ТАЪЛИМ МАЗМУНИНИ ДИДАКТИК ТАЙЁРЛАШ


Download 291 Kb.
bet12/17
Sana01.04.2023
Hajmi291 Kb.
#1315886
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ

ТАЪЛИМ МАЗМУНИНИ ДИДАКТИК ТАЙЁРЛАШ.
Таълим мазмуни маълум конуниятлар асосида дидактик тайёрланмас экан, уни берилган вакт давомида узлаштириш мураккаб кечади. Катор холларда бу мазмун укувчиларнинг узлаштириш кобилиятига мос келмай колади. Шу боисдан укувчиларнинг узлаштириш буйича укув ишларини енгиллаштириш максадида таълим мазмунига нимадир киритиш ёки педагогика фани туплаган бошка бир усулларни таклиф этиш керак булади.
Таълим максади маълум: укувчилар дарсда ß-абстракция погонасида ёритилган, узлаштириш даражаси ( ) автоматлашув даражаси-К1 англашувчанлиги Y булган N та укув элементларини (УЭ) узлаш- тириш керак. Агар бу курсаткичларга таклиф этилаётган таълим мазмунини укувчилар томонидан узлаштириш тезлиги (ЭСДА) кушилса, укиш жараёнини утказмасдан туриб укув материалининг уларга тушунарлиги ёки йуклигини аниклаш мумкин булади. Бу амални мажбурий тартибда бажариш керак, сабаби ортикча укув юкламаси укувчи (талаба) ларни нафакат чарчатади, балки кушимча равишда фаолиятга кизикишларини хам йукотади. Бу хакикат бизнинг узок хамкасбларимизга хам яхшигина таниш булган ва улар бу талабни укитишни якка тартиблаштириш талаби сифатида ёзиб колдирганлар. Бирок улар таълим максадини тушунарли булишини аник методлар ёрдамида бахолаш мумкинлигини англаб етмайдилар ва бу ишни укитувчининг хусусий интициясига боглаб куйдилар.
Академик В.П.Беспальконинг таъкидлашича, катор педагогик маколаларда ва хатто диссертацияларда хам хеч кимни мажбурламайдиган куйидаги тавсияларни укиш мумкин: “мактаб дастурлари мазмунини диккат билан тахлил килиш, улардаги эскирган материалларни аниклаш ва дастурларни мумкин кадар енгиллаштириш (6,104). Таажуб, кандай килиб ва канчали “енгиллаштириш” керак, буни хеч ким билмайди ва бу хакда педагогикада хам хеч нарса ёзилмаган. Шу боисдан В.П.Беспалько томонидан таклиф этилган методикани кискача изохлашга эътиборни каратайлик.
У ёки бу укув материалининг укувчиларга тушунарли булишини хисоблаш учун дастлабки шартларни эслаш зарур укиш жараёни укувчиларнинг укув материалларида ифодаланган баъзи ахборотлар хаж- мини кабуллаш, кайта ишлаш ва саклашдан иборат. Узаро боглик булмаган ва ташхисланувчан курсаткичларни маълум йигиндиси ёрдамида бу ахборотларни укувчилар томонидан узлаштириш сифати, табиийки уни укитиш сифати ёки уларнинг урганаётган предметдан эгалланган фаолияти сифати ёритилади. Бу богланмаган курсаткичлар йигиндиси китобхонга маълум:
N - таълим мазмунидаги УЭ сони;
( )- укув ахборотларини узлаштириш даражаси;
ß- укув ахборотлари баён килинадиган абстракция погоналари;
Н- бир укув элементида баён килинадиган ахборотларнинг уртача киймати;
( )-ахборотларни узлаштиришда англашув-чанлик даражаси.
К-узлаштиришнинг автоматлашув даражаси.
Бу курсаткичлар ёрдамида укувчиларнинг узлаштиришлари учун таклиф этилаётган ахборотлар хажмини хисоблаш формуласини тузиш мумкин:
ахборотларни иккиламчи бирлиги (6,105).
Укувчининг дарс мазмунини узлаштириш тезлиги (С) тажриба синов йули билан аникланади. Унинг тажрибий киймати оддий холлар учун 0,1-0,3 иккиламчи бирлик/сек га тенг. Бу катталик ёрдамида ана шу мазмунни узлаштириш учун кетган ваки;
T= Q/С сек (мин, укув соати)
Кейин эса укувчиларнинг юкланганлик коэффиценти (эсда) аникланади. Агар айнан шу материални режа (дастур) да Тр сондаги укув вакти эвазига урганиш керак булса, у холда;
Тадкикотнинг курсатишича агар 1,5 булса укувчилар укув предметини асосли равишда урганишга улгурмайдилар ва улар билан юзаки танишадилар
(К 0,3+0,5).
Юкланганлик коэффиценти узлаштириш тезлигига боглик булиб, укувчи учун доимий эмас ва унинг киймати укувчи лойихалайдиган дидактик жараёнга боглик булади. Дидактик жараён канчалик ёмон ташкил этилса, укувчи учун укув юкламаси шунчалик сезиларли булади.
Укувчи фаолиятининг мухим боскичи бу дидактик жараён (ёки укув билиш тузилмаси) ни лойихалаш хисобланади. Айнан шу дидактик жараён педагогик технологиянинг асосини ташкил килади ёхуд у белгиланган вакт ичида таълим (тарбия) максадида эришиш учун УЭ мазмунини укувчи (талаба) ларга узатиш йулларини аниклаб беради. Шу билан биргаликда дидактик жараённинг назарий асосларини яхши билмасдан туриб самарали педагогик техноло-гияни яратиш мумкин эмас.
Хуш, дидактик жараён мохияти нимадан иборат? Уларни лойихалашга кандай педагогик талаблар куйилади ? Психология ва педагогика фанида дидактик жараён мутахассис шахсини шакллантирш жараёни сифатида талкин этилади. Шу уринда илмий рахбар академик В.П. Беспалько билан булиб утган бир мунозара матнини кискача келтириб утамиз:
Н.С.Владимир Павлович, сиз нима учун укитиш жараёнини дидактик жараён деб уктирасиз улар уртасидаги фарк нимадан иборат?
В.Павлович укитиш жараёни “классик коида” га буйсунади. Яъни укитувчи синф (аудитория) га кириб, дарс мавзусини эълон килади-ю, дархол унинг мазмунини баён килишга киришиб кетади. Дидактик жараён эса хар бир дарс (маъруза) ни бошлашдан олдин укувчи (талаба) лар диккатини жалб кила оладиган фаолият боскичи мотивацияни вужудга келтиришдан бошланади. Ана шу мотивация боскичи укув билиш фаолиятининг калити хисобланади. Афсуски бу калитдан ханузгача укитувчилар таълимнинг сехрли сандигини ечиш учун фойдаланишмайди. (Февраль, 1981).
Дастлабки укитиш жараёни тузилмаси билан танишайлик.
Бу жараённи рамзий тарзда куйидаги шартли формула билан ифодалаш мумкин.

УЖ=УФ+УкФ, каерда:


УФ- укувчи бажарадиган укув фаолияти: УкФ-укитувчи бажарадиган укитувчилик фаолияти. Бу формула асосида жуда мухим саналган № 1 педагогик конун кайд этиляпти: укувчининг хусусий укув фаолияти ва унга хамоханг булган укитувчининг ургатувчилик фаолиятидан ташкари хеч кандай укитиш жараёни мавжуд булмайди.
Куплаб психологик-педагогик адабиётларни ва тадкикотларни урганиш натижасида дидактик жараён узаро боглик булган куйилаги компонентлардан иборат эканлиги маълум булади: мотвация (М), укувчи (талаба) нинг укув билиш фаолияти (УФ) ва уни педагог томонидан бошкариш (Б) унинг шартли формуласи:
Дж=М+Уф+Б (5,96)
Бу жараён боскичларини урганишдан олдин юкорида келтирилган икки формулани узаро таккос- лаш зарур булади. Эътибор берсангиз, укитиш жараёни икки фаолият туридан-укувчининг ургатувчилик ва укувчининг укув фаолиятидан иборат. Укитиш жараёнинг ана шу компонентлари дидактик жараённинг кейинги икки боскичи билан бир хил маъно касб этади, ёки бир хил фаолиятни ифодалайди. Бир биридан фарки n- дидактик жараёндаги дастлабки элемент бу- мотивация боскичининг мавжудлигидир. Укув билим фаолиятининг мотивацияси укитувчи махоратиги тегишли тушунчадир.
Дидактик жараён тузилмасини батафсил тахлили килишга киришайлик.



Download 291 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling