Педтехнология


Download 291 Kb.
bet13/17
Sana01.04.2023
Hajmi291 Kb.
#1315886
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯ

МОТИВАЦИЯ БОСКИЧ.
Мотивация n бу шахс хатти харакатини юзага келтирувчи ички хараклантирувчи куч, хиссиёт булиб, педагог уни бошкаришга харакат килади ва укув жараёнини ташкил этиш учун хисобга олади. Уни амалда вужудга келтириш учун укитувчи ургатилаётган фаолият тажрибаларидан тассуротли далилари махсус йигини ва укувчиларга укитилаётган предметнинг асосий холатлари буйича билимлар асосида нокулай вазиятлардан чикиб кетиш йулларини намоиш килиш керак. Укитувчининг педагогик махоратига боглик холда укувчиларда хосил буладиган мотивлар кучли ёки кучсиз булади. Демак, укитувчи хар бир дарс максади ва мазмунига мос холда мотивация меъёрини аниклаши лозим булади. Педагогикада укувчиларни дарсга кизиктириш йуллари хилма- хилдир. Бирмунча самарали булган методика бу муаммоли вазиятларни машгулот бошланишида укувчиларга таклиф этиш ёки предмет мавзусини ифода эта оладиган махсус муаммоли топшириклар берилиши керак.
Муаммоли вазиятлар узида укувчининг кийинчилигини аник ёки хира аниклашни ифодалайди ва уни забт этиш янги билимларни, янги усул ва харакатларни излаб топишни талаб этади. Агар укувчида кийналишларни бартараф этиш йулларини кидириш учун бошлангич билимлар етишмаса, у муаммоли вазиятларни кабул кила олмайдиган ва табийки, тафаккурида кураш ва карама-карши жараён кечмайди.
Мавжуд вазиятларнинг уч куринишини келтириш мумкин:
1. Вазият маълум. Уни хал этиш учун шунга ухшаш аник намуналар мавжуд булади. Бундай холатда вариантни ечиш методи стандартли булиши мумкин.
2.Вазият ухшаш. Бундай холатда уни шунга ухшаш бошка вазиятлар билан таккослаш зарур. Улар бир бирига айнан ухшаш булмаслиги мумкин, бирок яхлит асосга эга булганлиги учун унинг куринишини узгартириб каралаётган вазиятга якинлаштириб макбуллаштирилади ва окилона ечиш йули топилади.
3.Ноъмалум вазият. Бундай вазият амалий фаолиятда учрамайди. Уни бошка кандайдир намуна билан солиштириш имкони йук. Шу боисдан ечимнинг янги методини излаб топиш зарур булади.
Муаммоли вазиятлар таълим максадини кузлаб олдиндан конструкцияланади ва укитиш жараёнинг маълум кисмига киритилади. Дидактик жараёнини мотивация боскичи эса муаммоли топширикларни купрок дарснинг бошлангич кисмига киритишни ва укувчилар диккатини дарс мавзусига тулик жалб этишни такозо килади. Укувчи хам уз навбатида таниш вазиятларини, объект тузилишини англаб олиши, мукобил ечимларни топа билиши каби ижодий фаолиятни намойиш килиш керак.
Дидактик жараёнинг мотивацион боскичи укувчиларнинг билиш фаолиятига кириб кетишини тезлаштиришга имкон беради. Бу фаолиятни керакли фаоллик даражасида ушлаб туриш учун уни ташкил этиш методлари ва усулларини укитувчи укувчиларнинг узлаштириш сифатига боглик холда танлай олиши керак.
Мисол учун, кучланиш, ток кучи, сигим каби физик катталикларнинг узаро фаолиятини тушунтириш максадида укитувчи куйдаги муаммоли вазиятни куллаш мумкин “Урал“ коляскали мотоциклда хам тракторда хам бир хил кучланишли ( 12В) аккумулятор ишлатилади. Бирок мотоцикл аккумлятори тракторга урнатилса двигателни ут олдира олмайди. Нима учун? Агар укувчи ток кучи, сигим каби тушунчаларни яхши узлаштирган булса муаммонинг кучи, сигими каби тушунчаларни яхши узлаштирган булса муаммонинг ечимини тезда топади ва тугри хулосага келади: аккумулятор куввати кучланишга эмас, балки ток кучига ва сигим катталигига боглик булади.
Дарс мавзусини тушунтиришда тарихий материаллардан фойдаланиш хам укувчиларда кучли мотивларнинг вужудга келишига билишга кизикишини кучайтиришга сабаб булади. Бирок укув материалини баён килишга тарихий ёндошиш кушимча характерга эга булиши, мавзу буйича эгалланаётган билимлар тизими ичида мантикийлик сакланиши керак.
У ёки бу мавзуга оид киска метражли кино кадр хам кучли мотивацион омил хисобланади. Бирок кинодарс укитувчи ва укувчилар уртасида буладиган эврестик сухбат мазмунига замин яратиш керак, шундагина укувчиларда мавзуни урганишга эхтиёж тугилади ва кузланган максадга эришилади. Укитувчи англаб етиши керак булган холат шундан иборатки, дарсга мотивларни укувчиларгда ривожлантириш асосий максад, балки укувчининг билиш фалиятини тезлаштириш воситаларидан бири саналади.
Укувчилардаги мотивация характери куп жихатдан уларнинг укув фаолиятига боглик. Урганиш бу кенг маънода укувчиларнинг янги билимларни узлаштириш жараёнидир. Лекин хар кандай урганиш хам укув фаолияти була олмайди. Урганиш укув фаолияти даражасига кутарилиши учун укувчилар билимларни эгаллаш давомида уларни янги усулларини мустакил равишда топширикларни белгилаши, уз-узини назорат килиш ва уз хусусий укув холатини бахолаш мезонларини билишлари керак.
Педагогик жараён билан шугулланувчи хар бир кишига маълумки, билимларни укувчилар томонидан эгалланиши уларнинг хусусий укув фаолияти натижаси туфайли руй беради. Психологлар бу фаолият турини кенг камровда урганиб чикканлар ва унинг билим харакатларини эгаллашга олиб келадиган турли куринишдаги тузилмасини аникладилар. (Гальнерни П.Я. Танзина Н.Ф.Чебишева В.В.) Бирок психология фани ханузгача укитишда укувчиларнинг кетма-кет билиш харакатларининг энг яхши таркиби тугрисида якдил фикрга келганларича йук. Бу таркиб ва укувчиларнинг билишига оид харакатларининг кетма-кетлиги мавжудлик алгоритм (МА) деб номланади. МА, биринчидан, бу харакатларнинг каътиян кетма-кетлиги, иккинчидан, бу харакатларининг каътиян олдиндан аникланганлигини такидлайди. Шу боисдан МА мохият жихатдан укув - билиш назарияларининг турига мос холда турли куринишларга ва мазмунга эга булади. Хар кандай МА нинг инвариатив элементи бу-укув жараёнида узлаштириш даражаси буйича кетма-кет харакатланишдир. Харакат “кадам” нинг узи хар бир “кадам” мазмуни танланган узлаштириш назариясига боглик булади. Танлаш усули ва танланган узлаштириш назариясиининг сифат мезонлари-укитувчиннг педагогик фаолиятидаги мухим мулжал ва унинг педагогик технологияси тавсифномаси хисобланади.
Тадкикотлар тахлили шуни курсатадики, хар кандай укув фаолияти умумий лойихаси буйича курилади ва узида мулжалли, йуналтирувчи, бажарувчи, назорат килувчи ва тузатувчи харакатларни мужассамлаштиради. Унинг шартли формуласи:

Уф= Мх БхНхТуз


Бу харакатларни укувчилар бевосита укитувчи ёки дарслик ёрдамчида турлича туликликда ва турлича таълим назариясига таянган холда бажаришлари мумкин. Укитувчи дастлаб укувчидаги мавжуд харакат турларини кузатиши керак. Укув харакатларининг алохида хар бир УЭ ни узлаштиришнинг маълум боскичида намоён булади. Мисол учун, Мх ни бажарилиши ва укув топширикларини узлаштиришни куйдагича амалга ошиирлади: а) укитувчи белгиланган тайёр топширикларни тушуниб етиши; б) узи учун бу топширикларни фаол кабул килиши; в) мустакил равишда укувчилариннг укув топширикларини ургатиш; г) бир канча укув топширикларини мустакил ургатиши.


Укувчининг мужалли харакатлари ( Мх) узлаштириш давомида шундай ахборотлар билан таъминланадики, улар укувчи эгаллайдиган харакат конунлари ва усулларини умумий куринишда ифодалай олади. Одатда Мх хар бир укув топширигини бажаришда маълум кетма- кетликка риоя килишни таказо этади ва бу харакатлар тизими купинча йурикли харитада уз аксини топади. Бу харакатлар ёрдамида укув материалларни узлаштириш давом этади, бирок энди бу жараён билиш фаолиятиннг кейинги бажарувчилик боскичида руй беради.
Бажарувчи харакатлар (Бх) хам узлаш-тиришнинг турли боскичларида булиши мумкин: а) асосий укув харакатлариннг бажарилиши ; б) алохида харкаттларни операциянинг бир звеноси сифатида бажарилиш; в) бир масаланинг ечимига каратилган ва йирик блокларга кушилган холда амалга ошадиган бир катор укув харакатларини бажариш; г) бу йирик блокларни англаш даражаси ёки “автоматик” даражасида амалга оширилиши.
Аклий харакатларни боскичли шакиллантириш назариясида укувчининг бажарувчи харакатлари (Бх) укув билиш фаолиятининг турли шаклларини кетма- кет алмаштирадиган амалларни боскичли жараён сифатида ташкил этишни таказо этади, яъни : ташки моддийликдан (Мд) ички нутк (Нт) шакли оркали аклий (Ак) харакатга . Мавжудлик алгоритмнинг бу боскичи рамзий тарзда куйдагича ифодаланиши мумкин:
Ех= Мд+ Нт+ Ак
Кейинги боскич назорат килувчи (Нх) харакат мавзу буйича УЭ ни узлаштириш даражаси укувчининг уз - узини назорат килиш эвазига амалга оширилади ва эталон билан солиштирилади. Агар узлаштириш даражаси паст ( К 0,7) булса, у ёки бу харакат боскичида йул куйилган хатолар укув фаолиятининг тузатувчи боскичида ( Туз) аникланиб, тузатишга оид дидактик жараён ташкил этилади. Шуни алохида таъкидлаш жоизки , Т операцияси бу шунчалик укувчининг машк бажаришида ёки тест ечишида йул куйган хатоларини тузатиш эмас, балки дидактик жараённи тузатиш, кайта куриш демакдир. Агар Нх укув фаолиятининг барча боскичлари учун тегишли булса Туз яъни К> 0,7 булган холлардагина амалга оширилади. Агар Ко a0,7 булса, Тузга хожат колмайди ва кейинги боскичларга кадам куйилади. Шундай килиб, юкорида таълимнинг максад ва мазмунини ифодаловчи курсаткичлар билан танишиб чикдик. Бу курсаткичларга амал килган холда ТТ си олиб борилса яхши натижаларга эришиш мумкин ва ТТ ни янада такомиллаштириш мумкин; укувчиларнинг билим, малакаларини сифатларини ошириш ва хатоларни тузатишга имкон яратилади.



Download 291 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling