Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

107
Адабиётшунослик • Литературоведение • Literature
Philological research: language, literature, education
2022; 5-6(5-6); 
Qabul qilingan sana: 12.11.2022
Nashr etilgan sana: 28.11.2022
ISNN: 2181-1741 (Print); ISNN: 2181-1725
АДИБА ИЖОДИДА АЁЛ ОБРАЗИ ВА МИЛЛИЙ КОЛОРИТ
(АДИБА ЖАМИЛА ЭРГАШЕВАНИНГ “ҚИР УСТИДАГИ АЁЛ” РОМАНИ МИСОЛИДА)
Нигора Ашурова, 
Тошкент
Адиба Жамила Эргашеванинг “Қир устидаги аёл” 
романида ажойиб руҳий ҳолат, бетакрор поэтик кў-
лам тасвирига дуч келамиз. Романда аёл – тақдир 
сўқмоқлари адаштирган дамларда мангу сардоба, 
қисмат тўфонларига дуч келган дамларда меҳр қа-
йиғи, қувонч ва ташвишларимизнинг доимий сажда-
гоҳи... Аммо унинг ўзи қисмат тўфонларига адашиб 
қолса-чи? Қадди тақдирнинг кутилмаган зарбалари-
дан эгилган дамларда нима қилади? Асарни ўқиш 
жараёнида биргаликда жавоб излаймиз. Ўқиш да-
вомида роман қаҳрамонлари билан бирга қувона-
сиз, изтироб чекасиз, жонингизни жафоларга қўйиб 
бўлса-да, эзгуликка, нурга интиласиз. 
Асарда оила ва халқимизнинг урф-одатлари 
улуғланади
1
. Унда аёл психологияси билан боғлиқ 
муаммоли вазиятларга ҳам дуч келамизки, унинг 
таҳлилида ва талқинида кўплаб перипетияларга 
дуч келамиз. Инсон руҳияти ҳақида кенг кўламли 
илмий тадқиқотлар олиб борган олим С.Л.Рубинш-
тейн бадиий асарда инсон руҳияти ва унинг ифо-
даси ҳақида шундай дейди: “Ижодкорлар қаҳрамон 
психологиясини ифодалар экан, айнан унинг (қаҳ-
рамоннинг) кечмишлари – камолотга эришиш йўли-
даги индивидуал йўлни ҳаётининг бурилиш палла-
лари сифатида ёритишга интилишлари бежиз эмас. 
Таассуфки, инсон кечинмалари – бу унинг реал ҳаё-
тининг субъектив томони, шахс умр йўлининг субъ-
ектив аспектидир” 
2
. 
Жамила Эргашеванинг 
“Қир устидаги аёл” ро-
манидаги Нозима ҳам ўз табиатидан келиб чиқиб, 
қисматини белгилаётган қаҳрамон сифатида
талқин 
этишга лойиқ образ. Нозима ўз нафсоний ва ҳирсий 
иллатларига қул бўлган жувон. Етти ёт бегона эр-
как қаршисида
туйғуларини жиловлай олмай ҳаёт 
чигалликларида адашган аёл сифатида таассурот 
қолдиради кишида.
Нозима руҳиятидаги эврилишлар, ўз ёвуз нияти 
1 
Эргашева Ж Қир устидаги аёл. – Тошкент: Ўзбекистон, 
2018.
2 
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. – Москва: 
Издательство АСТ, 2020. – С. 11.
қадар ташлаётган қадамининг эплаб бўлмас дара-
жада эканлиги асардаги бошқа
персонажлар то-
монидан ҳам, ровий баёнида ҳам бир неча марта 
таъкидлаб ўтилади ва ўқувчини хулоса чиқаришга 
чақиради.
Адибанинг ушбу асрни ёзишдаги асл нияти ҳам 
ўз маиший ҳаётига ўзи заҳар қориштириб, аччиқ 
ҳаёт тарихини ўзи яратаётган жувонни нотўғри йўл-
дан олиб, асл ўзанига
қайтариш. Ж.Эргашева Нози-
ма орқали жамиятдаги баъзи
аёллар руҳиятидаги 
оғриқли нуқталарга бир-бир разм солиб ўтади. Шу 
сабаб,
ўзбек насрида бу даврга келиб таг илдизи-
дан анча узоқлашган Нозима типидаги қаҳрамонни 
яратишга эҳтиёж сезилди. Уларнинг ҳаётдаги ту-
тумларини бошқалар учун нуқсон эканини англа-
тиш эди. Турмушимизда
Нозима каби енгил (аслида 
оғир) ҳаёт кечиришни мақсад қилган, ўткинчи дунё-
нинг кайфу сафосига ҳирс қўйган, бузуқликни ўзига 
касб қилиб олган аёлларнинг инсоният учун ёт
қиё-
фаларини кўзгу қилиб кўрсатишга интилади. Адиба 
асар бошиданоқ асл
ниятини, Нозима руҳиятидаги 
кемтикларни ўқувчига бир қадар ошкор
этади. Шу 
сабаб асарда воқеалар ривожи ҳақида фикр юрит-
сак, Нозима турмуш ўртоғининг хонадонида, Ҳам-
дам
топган квартирада, Дубайдаги меҳмонхонада, 
Москванинг бир чеккасида чиқиндилар ичида, Ўзбе-
кистонга қайтиб келиб қайнонасининг чўлдан обод 
қилинган уйида болалари билан дийдорлашиши ти-
зимли равишда, маълум композицион
нуқтага уюш-
ган ҳолда тасвирланади. Бу унинг бошқа аёл ади-
балар қаҳрамонидан фарқ
қиладиган асосий хусу-
сиятлардан бири. Асар қаҳрамонининг ҳаёт чорра-
ҳаларида у
гўшадан бу жойга кўчиб юришида фақат 
ўзи бош сабабчи бўлиб, характер
моҳиятига кўра 
ҳаракатланади. Адиба Нозима қисматини дастлаб, 
роман бошланишидаги тўй тасвири орқали белги-
лайди ва кейинги воқеалар ривожи учун
асос қилиб 
кўрсатади. Эътибор қаратилса, ўша тўйда Нозима 
Ҳамдам билан “кўришади”,
шу тўй сабабли зумрад 
кўзли узукка йиғиб қўйган пулларидан ажралади. 
Шу тўй
баҳона руҳиятида шу пайтгача гоҳ ботиний, 

---

108
Адабиётшунослик • Литературоведение • Literature 
гоҳ зоҳирий кўриниш бераётган
аламзадалик, молу 
дунёга бўлган ҳирс бош кўтара бошлайди. Демак, 
адибанинг тўй
эпизодидан асосий нияти Робия хо-
ланинг қишлоқдаги обрўсини, унинг
кичик қизи Шо-
ҳистани катта ҳаётга қандай йўналтиришини китоб-
хонга етказиш
эмас, балки ўша тўй ва унга боғлиқ 
эпизодлар орқали аёл руҳиятида
пайдо бўлаётган 
ўзгаришларни китобхонга англатишдан ҳам иборат 
эди. Ўша воқеалар орқали китобхонга англашила-
дики, икки томон ҳам –
қайнона, ўғил ва жувон бир-
биридан кўнгли тўлмайди. Ҳатто турмуш ўртоқлар 
орасидаги
муносабат ҳам ҳавас қиладиган эмас. 
Тўйда танишган жазмани Ҳамдам билан
телефон 
орқали суҳбатдан сўнг унинг ўзини ойнага солиш-
лари, икки
фарзандим бўла туриб ҳам бир тўйга 
борсам йигитларни кетимдан
эргаштираман, дея 
ўз гўзаллигига маҳлиё бўлиб қолиши ўз табиатида-
ги енгил-елпиликнинг илк белгилари эди. Бирорта 
эркакнинг жуфти
ҳалоли, икки норасиданинг она-
си, касбидан келиб чиқиб, мактабда одоб-ахлоқни
ўқувчиларга тарғиб қилувчи ўзбек тили ва адабиёт 
фани ўқитувчисининг бу хилдаги
дунёқарашлари 
ўқувчини ажаблантиради. Жувоннинг аламзадали-
ги, бегона бир эркак ёнида ўз туйғуларини
бошқа-
ра олмаслиги сабаб унинг психологиясида ҳаётда 
бир марта яшайман,
шу сабаб ундан лаззатланиб 
ҳаёт кечирай, хоҳлаганимча ўйнаб-кулай, деган ўй-
хаёллар ўз ҳукмини ўтказа бошлайди.
Ёзувчи асар 
воқеаларини тасвирлашда, фожеийликни чуқур-
лаштиришда
Нозима характеридаги пўртаналарни 
тавсифлашда анъанавий йўлдан, яъни оддий ҳаёт 
мантиғи орқали ёндашади. Бир мисол. Ёзувчи жу-
вонни Дубай
“сафари”дан тўғри Ўзбекистонга “олиб 
келиши” ҳам мумкин эди. Яъни,
бунга Нозимада 
илож ҳам, етарлича маблағ ҳам топиларди. Бироқ 
бу образ кўнглида эзгулик учқунлари, маънавий 
оламида эса гўзаллик куртак ёзаётган бўлса ҳам 
ҳали тавба қилиш ҳолатига кўтарилмаган эди. Қаҳ-
рамоннинг Дубайда ўтказган ҳаёти айш-ишратдан 
(аслида, хорлик-зорликдан) иборат
бўлиб, қилган 
ишларидан афсусланиш, тийилиш, ўзининг оналик, 
аёллик, жуфтиҳалоллик
шаънига иснод келтиргани-
ни тушуниб ҳам етмайди. Бошқача қилиб айтганда,
Нозима табиатида ижобий томонга силжиш деярли 
кўзга ташланмайди. Нозима у ҳолатда “ҳаммаси-
га ўзим айбдорман”, “барчасига мен сабабчиман”, 
“хато
иш 
қилиб қўйдим”, деб айта олмасди. Бу сўз-
ларни айта оладиган даражага етмаган эди. 
Таассуфки, ёзувчининг бадиий нияти қаҳрамо-
нининг қилган ишлари нотўғри
эканини ўзи тушуниб 
етиши ва уни тўғри йўлга солиш экани воқеалар ас-
носида ойдинлашиб боради.
Муаллиф ўз мақсадини 
Нозиманинг эри Сардор тили билан
ўқувчига етка-
зади: “Мен унга тирноғимни ҳам теккизганим (яъни 
урганим,
дўппослаганим йўқ, демоқчи – муаллиф.) 
йўқ, сиз сира хавотирланманг. У яшаши
керак, эртага 
афсус қилиб, пушаймонлар ейиши учун ҳам яшаши 
керак”
.
Шу нуқтаи назардан эътибор қилсак, асар 
сюжети эволюциясида,
қаҳрамонларнинг ҳатти-ҳа-
ракатларида синовдан ўтган анъанавийликдан холи 
новаторлик орқали тасвир
усулига таянилганига гу-
воҳ бўламиз. Яъни, бошқа насрий асарларда бўлга-
ни каби бу
роман қаҳрамонлари тақдирида эзгулик-
нинг ёвузлик устидан ғалаба
с
и, адашган қаҳрамон-
ларнинг кўнглида инсонийлик учқунларининг
пайдо 
бўлиш ҳолати, ёмонликнинг эса доимо контекстдан 
келиб чиқиб, жазоланиши лозим бўлади. Шу сабаб,
Нозиманинг хориждан “меҳрибон” она бўлиб қайти-
ши моҳиятан унчалик тўғри
бўлмасди, балки. Бунга 
кескин воқеалар ривожи имкон ҳам бермасди.
Адиба асарда Нозима образи табиатидаги беқа-
рорликлар, воқеалар ривожи фонида
китобхон кўз 
олдида аёлга хос барча хусусиятларни йўқотади.
Адиба Нозимани воқеалар тафсилотида романнинг 
энг юқори кульминацион нуқтасига олиб
чиқади. Би-
роқ ёзувчи анъанавий тарзда маънавиятсизликнинг 
юқори
нуқтасига чиққан қаҳрамонни кейинчалик, 
асар сюжети давомида пастга, ерга
қайтариб олиб 
тушгандек таассурот қолдиради кишида. Чунки аёл 
деб таърифлашга ҳам
нолойиқ дея қараётган Но-
зима асар охирида маъсума, меҳрибон жуфтга
ай-
ланади, қолади. Хориждан қайтган Нозима табиати-
да ўзгаришлар кузатила
бошлайди. Кўп пул топиб 
ўзимга уй сотиб оламан, ўзим хоҳлаганимча яшай-
ман,
тиллаларга ясаниб қайнонамга ва унинг оила-
сидагиларга ким эканимни
кўрсатиб қўяман ҳали, 
деган ниятда кетган жойидан қуруқ қўл ва юзи қаро-
лик билан қайтади.
Шу сабаб, пул топиш илинжида 
Москвада қолиб ишлашга қарор қилади. Аммо буни 
ҳам эплай олмайди. Шу
пайтгача эсига келмаган 
норасидалари, оналик туйғулари ҳали катта даро-
мадлар остида
кўриниш бермаётган эди, шекилли.
Асардаги Нозиманинг мактабда ўқитувчилик қили-
ши ҳам шунчаки,
кўргазма (
виставка) вазифасини 
бажаргандек кўринади. Сабаби унда ҳам ўқитувчи-
ларга хос хусусиятлар кўринмайди. Ёзувчи
унинг 
мактабга ишга бориши жараёни, у ердаги бошқа 
ўқитувчилар ҳамда
ўқувчилар билан муносабатла-
рига бир неча ўринларда
тўхталади. Бироқ ўқувчи 
Нозимани ўқитувчи қиёфасида ҳис қила
олмайди. 
Бунга етарли асослар ҳам бор эди. Балки турмуш 
ўртоқлик, оналик ҳиссини йўқотаётган жувондан 
бундай
сифатларни излаш қанчалик тўғри бўлар.
Бу 
ҳақда 
“Тақдир ва инсон характери бир-бирига зид-
дир. Шунинг учун мен асар
ёзаман ва буни ўз асар-
ларимда кўрсатаман”
1
, дейди инглиз адиби
Мар-
гарет Дрэббл. Тўғри, баъзан инсоният характер ва 
тақдирни тарозининг икки томонига қўйиб қиёсласа, 
1
Мухаммедова Н. Маргарет Дрэббл асарларида аёл об-
рази ва унинг ижтимоий-эстетик талқини. Филол.фан. бўй-
ича фалсафа д-ри (PhD)... дисс. – Тошкент: 2019. – Б. 23.

---

109
Адабиётшунослик • Литературоведение • Literature
улар ҳамма вақт бир-бирига монанд ёхуд тенг кела-
вермаслиги табиий ҳол. У инсон яшаётган, ишлаёт-
ган муҳитга кўника
олмаслиги ҳам мумкин. Лекин ўз 
характер мантиғига кўра муҳитга таъсир
кўрсатиши 
ёки енгиб ўтиб ўз тақдирини ўзгартириши ҳам бор 
гап. Аммо унда анча кеч бўлади, албатта.
Биз таҳ-
лилга тортган аёл эса ўз енгил қарашлари билан 
тақдирларини белгилаган
аёллар сирасига киради. 
Гарчи биз билан бир макон ва замонда яшаб ижод 
қилган адиба
Ж.Эргашеванинг бу романида аёл 
қисмати турли хил
концепцияга асосланишини кў-
риш мумкин. Ж.Эргашеванинг қаҳрамони Нозима
афсусланиш, ножўя ишлари учун тавба қилиш, уя-
лиш туйғуси бор асар сўнгида бўй кўрсатади. Шу са-
баб
ёзувчи асарда асл инсоний қалбни кўрсатишни 
бош ният қилиб қўйган.
Асарда келтирилган руҳий психологик жараён 
Нозима образи орқали қуйидагича тавсифланади: 
Шу кеча негадир ҳеч ухлаëлмади. Тонгга яқин кўзи 
илинган экан, алоқ-чалоқ туш кўрди. Аллақаерлар-
да адашиб юрган эмиш, кийимлари дарахт шох-
ларига илашиб, бирин-кетин тушиб, шир яланғоч 
бўлиб колибди. Тушда яланғоч қолиш яхши аломат 
эмас, “тезроқ кийимларим топила қолсайди”, деб 
тушида тушини таъбирлаб турган эмиш. Шу пайт 
қаердандир эри пайдо бўлибди-да, сен ҳаммамиз-
ни шарманда қилдинг, сени ўлдираман, деб бўға 
бошлабди. У шундай қаттиқ бўғибдики, Нозиманинг 
нафаси қайтиб, уйғониб кетди. Агар бу туш яна бир 
дақиқа давом этса, унинг ухлаб ётган жойида ўлиб 
қолиши аниқ эди. У жиққа терга тушиб кетган эди, 
ўрнидан туриб атрофга қаради, аллақачон тонг от-
ган, деразанинг ҳарир пардасидан тушиб турган 
оппоқ нур жимжит хонани ғupa-ширa ëритиб турар-
ди. Диваннинг нариги томонида қизи ғужанак бўлиб 
ухлаб ётар эди. Нозима пешонасидаги, бўйнидаги 
терларни артди, бўйнини артаëтиб ғалати оғриқни 
ҳис этди:
“Тавба, ростдан ҳам тушмиди бу? Ёки Сардор 
кириб, алам билан бўғдимикин? Йўқ, у аёл кишига 
қўл кўтара олмайди! Нозима шу ҳолатда анча ўти-
риб қолди”. Бу лавҳада Нозиманинг руҳий ҳолати 
реал ҳаёт билан қоришиб кетади. Шу жиҳатдан қа-
ралганда, бадиий асарда тасвирланган инсоннинг 
руҳий олами ўша қаҳрамон табиатига мос бўлган 
бетакрор характер хусусиятлари, кечинмалари, 
истеъдоди, маънавияти сингари жиҳатларда ўз 
аксини топади. Асардаги: “Нозима у ердан кўзлар 
қип қизил бўлиб чиқди. Ҳалиги қиз яна унинг “янги” 
ярасига туз сепди: “Бу сувлар билан биз энди ўзи-
мизни поклай олмаймиз. Биз фақат ўзимизни эмас, 
етти пуштимизни ерга солдик”, деди. Нозима энди 
тўшакка кириб, бошига кўрпасини буркаб олганча, 
тонг отгунча йиғлади. Тонг маҳал кўзи илинди. Ту-
шига Ноиласи кирибди, у дўндиққина қўлчалари 
билан кўзларини артаётган эмиш”. Асарда муал-
лифнинг қарашлари ҳам баъзи персонажлар нутқи 
орқали ўқувчини ўйлашга мажбур этади. Тасвирий 
воситалар орқали эпик асарда маълум даражада 
тавсиф бўлиши ҳам, эпик субъектнинг руҳий ҳолати 
ифодаланиши ва носирнинг умумкайфияти ифода 
қилиниши ҳам мумкин. Шуни таъкидлаш керакки, 
прозадаги онг ости ҳодисаси инсоннинг маънавий-
руҳий оламини тафтиш этиш, бу ҳолатни фикрий-
эмоционал тарзда ифодалаш билан чекланибгина 
қолмайди. Балки насрий асарнинг мазмунида баъ-
зан ташқи оламдаги воқеликка, объектив борлиқ би-
лан ҳам боғланган бўлади. Табиийки, бу муносабат-
да ҳам руҳан боғлиқлик мавжуд бўлиши талаб қи-
линади. “Гарчанд насрий асар ташқи кўринишидан 
ажралган ва тавсифий бўлиб кўринса ҳам, уларнинг 
тавсифийлиги “матн остида” психологик ҳолатга эга 
бўлган тақдирдагина ҳақиқий бадиий асар мақомига 
кўтарилган бўлади”
1
. Сўз санъатида инсон ички ду-
нёсининг чуқур бадиий тадқиқи адабий психологизм 
термини билан ифодаланади. 
Ижод психологияси-
дан маълумки, ҳар бир ижодкор ижод жараёнида ўз 
асарини муайян савиядаги ўқувчини назарда тутиб, 
айниқса, унга мўлжаллаб ёзмайди. Бадиий асар 
илҳом ва ижод маҳсули саналади. Агар у алоҳида 
шахсга ёки тоифага мўлжалланар экан, унда ижод 
жараёнида ақл, бошқарув устунлик қилади ва бун-
дай асар ҳеч қачон чинакам бадиият намунасига 
айланмайди
2
. Бу ҳам муаллиф ғояси билан боғлиқ 
ҳодиса ҳисобланади. 
Бундан ташқари, психологизм 
– санъат ва адабиётда инсоннинг психик, руҳий ке-
чинмаларини теран тасвирлаш ҳам демакдир. Шу 
жиҳатдан бадиий психологизм терминининг май-
донга келиши ва қамровининг кенгайишига асос 
бўлган психологик метод ҳақида тўхталиб ўтиш ҳам 
мумкиндир. Бу муаммо юзасидан А.Алимуҳамедов, 
Ҳ.Умуров, Д.Қуронов, Р.Тўлабоева каби олимлар 
муҳим илмий тадқиқотлар олиб боришган. Профес-
сор Баҳодир Каримов фикрича: “Адабиётшунос-
ликдаги психологик метод (психогенетик мактаб) 
XIX асрнинг 70-80 йилларида Ғарбий Европа ва 
Россия илмий муҳитида юзага келди”
3
. Психологик 
методнинг тараққий топишида рус олими Д.Н.Овся-
нико Куликовскийнинг хизмати беқиёс бўлган. Олим 
ўзининг “Тушуниш психологиясига доир” асарида 
англашга оид муҳим қарашларни илгари суради. 
Шунингдек, “психологизм”, “психологик таҳлил”, 
“психологик тасвир”, “қалб диалектикаси” сингари 
терминларнинг моҳияти очиб берилган. Адабиётда 
психологизм муаммосини ўрганар экан, А.Иеузи-
тов “психологизм” тушунчасининг ўзи кўп маъноли 
1
Поспелов Г.Н. Лирика. – М.: Изд-во Моск. ун-та, 1976. – 
С. 158.
2
Қаҳрамонов Қ. Адабий жараён ва эстетик талқин. – Тош-
кент, 2014. – Б.33–34.
3 
Баҳодир Карим. Руҳият алифбоси. – Тошкент. Ғ.Ғулом 
номидаги НМИУ, 2018. – Б. 178. 

---

110
Адабиётшунослик • Литературоведение • Literature 
эканлигини қайд этиб, уни учга бўлиб таърифлайди: 
1) “психологизм” сўз санъатининг белгиси сифа-
тида”;
2) “бадиий ижод маҳсули, муаллиф, унинг пер-
сонажлари ва кенгроқ – жамият психологиясининг 
ифодаси ва акси сифатида”; 
3) “онгли ва эстетик тамойилни белгиловчи пси-
хологизм сифатида”.
Психологизм кенг маънодаги тушунча экан, уни 
юзага чиқарувчи бир қанча принцип ва воситалар 
мавжуд. Ҳ.Умуров таснифига кўра, диалог, ички мо-
нолог, туш, галлюцинация, онг оқими сингари воси-
таларни ҳамда динамик, аналитик, синтетик прин-
ципларни санаб ўтиши мумкин. 
Адабий психологизм ҳақида келтирилган кўплаб 
таърифлар ва унинг принциплари, шакл воситала-
ри ҳақидаги фикрлардан энг мукаммалини танлаб 
олиш ғоятда мушкул. Зеро, ушбу муаммо ҳақида 
чуқур изланишлар олиб борган забардаст олимлар-
нинг фикрлари ушбу тадқиқот учун ёрдам бериши 
табиий.
Ж.Эргашеванинг “Қир устидаги аёл” романида 
минг йиллик собит маънавий ақидалар асосида 
яшаб келаётган ўзбек учун глобаллашув шароити-
да турмуш кечириш алоҳида қийинчиликлар юзага 
келтириши жонли одамлар қисмати орқали таъсир-
ли кўрсатилади. Асардаги Шоҳиста образи ўзбеко-
на иффати сабаб янгасининг хиёнатини кечирол-
майди. “Эна! 
Кампир индамади. Эна, Ўзингизга ташладим. 
Менга қолса, сира кечирмаган бўлар эдим. Дунё-
нинг ярми қовушиб, ярми ажрашиб ётибди. Бир сиз-
нинг ўғлингиз ажрашган билан ҳаёт тўхтаб қолмай-
ди. Болалар ҳам йўлини топиб кетади. Ҳаммамиз 
қарашамиз. Яна ҳам ўзингизга ҳавола, сизга ақл 
ўргата олмайман. Ўзингиз ҳал килинг. Кампир яна 
индамади”. Ориятга чидаш жуда оғир масала. Жа-
миятда аёллар борлиги ва уларнинг ўй-хаёллари, 
орзу-истаклари, қалб кечинмаларини ён атрофда-
гилар ҳис этмаслиги табиий. 
Аёл ўз оиласи бағрида бахтли бўла олиши, 
фарзандлар камолини кўриш истаги билан ёниб-
яшашини таъкидлаш баробарида, ёлғизлик юкини 
кўтариш оғир юк эканлигини адиба маҳорат билан 
таъриф эта олади. Асарда сюжет линияси Нозима-
нинг хиёнати устига қурилади. Аммо хиёнат ота-она 
учун ҳам бир умрлик иснод. Икки дунёсини ҳам куй-
дириб юборадиган дард.
Бунда аёл оиланинг бахту иқболи, келажак ав-
лод давомчиси. Аёли бахтли элнинг келажаги ҳам 
порлоқ бўлиши айни ҳақиқат. Адиба Жамила Эр-
гашева асарларида ҳам бугунги кун аёлларининг 
турмуш-тарзи, орзу мақсадлари, руҳияти, интилиш-
лари акс эттириб берилган. Унинг ҳар бир асарида 
аёл дарду-ташвиши, изтироби, қувончу-шодлигини 
маҳорат билан ифодалаган. Гўё атрофингизда, ўз 
тақдирингизда кечаётган воқеликка бефарқ қарай 
олмайсиз. Бу эса иқтидорли адибамизнинг улкан 
ютуғи ҳисобланади.
Ёзувчи Жамила Эргашеванинг воқеалари шид-
дат билан ривожланиб борадиган қизиқарли ва ўт-
кир сюжетли асарлари Сизни ўзига ром этиб, кўнг-
лингизга миллий ҳаётимизнинг умидбахш нафаси-
ни олиб киришига ишонамиз.