Philological research: language, literature, education filologik tadqiqotlar

q. (qarang), 
ayn. (aynan) singari havola qiluvchi belgilar ham 
faol qatnashishi mumkin. Ushbu belgilar bosh so‘z 
ifodalagan ma’no (ma’nolari) boshqa bir leksema an-
glatgan ma’no (ma’nolar)ga aloqador yoki juda yaqin 
ekaniga ishora qiladi. Izohli lug‘atlarning kirish qis-
mida bu usul leksemalarni izohlashda juda samarali 
ekani, ortiqcha va bir xil ta’riflardan saqlanishga olib 
kelishi, bu orqali tejamkorlikka ega bo‘lish mumkinligi 
va izohli lug‘at tuzishda muhim ahamiyat kasb etishi 
alohida ta’kidlansa-da, etnografik leksema va birik-
malarni izohlashda bu usuldan unumli foydalanilma-
gan. 
Umuman olganda, lug‘at maqolasining eng aso-
siy komponenti izohlanuvchi birliklar ma’nosi (ma’no-
lari)ga beriladigan izoh
2
hisoblanadi. Lug‘atda so‘zlik 
sifatida sarlavhaga chiqarilgan barcha leksemalar 
singari etnoleksemalarga ham shu leksema ma’nosi 
(ma’nolari)ni ta’riflash, izohlash yoki boshqa lekse-
maning ma’nosiga havola, ishora qilish orqali izoh 
berilgan. 
Ikki jildli izohli lug‘at o‘zbek tili umumiy leksikasini 
jamlash, lug‘atlashtirish va izohlash yo‘lidagi dastlab-
ki ilmiy izlanish bo‘lgani sababli ma’lum kamchiliklar-
dan xoli emas. Ayniqsa, bu etnoleksemalarga beril-
gan izohlarda yanada aniqroq namoyon bo‘ladi. 
Dastlabki izohli lug‘atda 
amal, ilm-amal, isit-
ma, isitma-sovutma, issiq-sovuq kabi etnografik 
leksemalar berilgan. Ushbu leksemalarning har 
biri alohida-alohida izohlangan, mazmunan bir xil 
diniy-irfoniy jarayonni anglatadi. Ularga berilgan 
izohlarga e’tibor qarataylik: 
amal – isitish, sovut-
ish, birovning ishini orqaga ketkizish, turgan uyidan 
bezdirish va sh.k. maqsadlarda dam solingan, sehr 
qilingan narsa [O‘TIL-2, I; 43]; 
ilm-amal – kishini 
birovdan “sovutish” yoki birovga “isitish” qilinadigan 
amal [O‘TIL-2, I; 323];