Пинхасов ҳозирги ўзбек адабий тили лексиколосия ва фразеология

беғамлик, 
ғамхўрлик, ватан- 
парварлик ва ҳоказо.
Узбек тилннинг кейинги тарақҳиёт данрларида бир қатор 
арабча сўзлар эскириб, нстез.молдан чиқиб, архаизмларга ай- 
ланди ва уларнинг ўрнинп 
русча-нптернационал сўзлар эгал- 
лади.
Мисоллар: жумҳурият (ресиублика), фирқа (партия), риёзиёт 
(математика), ҳихмат (физика), ҳандаса (геометрия), совтиёт 
(фонетика), сарф (морфологпя), наҳв (сиптаксис) ва шу ка- 
билар.
16- §. Русча ва интернациоиал сўзлар. Ьукж рус халқининг ти- 
ли жаҳондаги энг бой ва энг нафнс тпллардан бири ҳисоблана- 
ди. Рус тили айни замонда С С С Р халқларининг миллатлараро 
алоқа қилиш воситаси ски интернацнопал гилдир.
К.ПСС Программаси улуг рус тили тўгрисида шундай ёзади: 
«Турмушда она тили билап бир қаторда рус тилини ҳам ихтиё- 
рий суратда ўрганиш процесси кетаётганлпги ижобий аҳамиятга 
эгадир, чунки рус тили ўзаро тажрпба алмашишга ва ҳар бир 
миллат ва халқнинг С С С Р даги бошқа барча халқларнинг мада- 
ний ютуқларидан ва жаҳон мнднниитндлп баҳраманд бўлишига 
ёрдам беради. Рус тили амалда С С С Р даги барча халқларнинг 
миллатлараро алоқа ва ҳамкорлик қилишида умумий тил бўлиб 
қолди»1.
Қудратли рус тили кўп миллатлар, элатлар (халқлар) ва эт- 
ник группалар учун, жумладап ўзбск миллати учун иккиичи 
она тилидир. Бу масала ҳақида ўртоқ Шароф Рашидов ўзининг 
«Социалистик миллатларнинг равнақи ва бир-бирига яқинла- 
шуви» номли мақоласида шундай ёзади: «Узбек халқи фан ва 
маданият чўққиларини эхалламоқ учун рус тили ғоят зўр аҳа- 
миятга эга эканлигини ўз тажрибасида 
кўриб, унга 
ишонч 
ҳосил қилди. Ҳар бир ўзбек ишчиси, 
колхозчиси, 
зиёлиси 
рус халқининг тилини билишни ўзи учун катта бахт деб ҳисоб- 
лайди»2.
> Совет Иттифоқи Коммунистик партиясининг Программаси, 1961 йил 
117-бет.
* «Қизил Узбекистон», 1961 йил 18 август.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1’ус тили халқаро муносабатларда ҳам расмий тил ҳисобла- 
ипди, Вирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) ва Бош Ассам-' 
блсянннг ишлари дунёдаги йирик миллий тиллардан бўлган рус 
иа ипглиз тилларида олиб борилади.
Узбск миллий тилининг тарихий ривожланишида рус тили- 
минг аўр ижобий таъсири бўлди.
Маълумки, X IX асрнинг иккинчи ярмида Урта Осиё, жум- 
лидан Узбекистон Россияга қўшиб олинди. Бу воқеа халқимиз- 
мипг умумий тараққиётида 
кагга 
ижобий 
аҳамиятга 
эга 
бўлди.
Пирик миллий тиллардан бўлган рус тилининг ўзбек тилига 
пп.гири асосан шу даврдан бошланади. Уша вақтдан эътибо- 
р.т русча сўзлар, терминлар, иборалар ва рус тили орқали бош- 
қа тилларга хос сўзлар ҳам ўзбек тилига ўтиб, ўзлашиб, унинг 
лугат составини бойита бошлади.
X IX асрнинг охири ва X X асрнинг бошларида умумхалқ 
у 1бек тилига (ҳам жонли тилга, ҳам адабий тилга) рус тилидан 
и.| рус тили орқали бошқа тиллардан завод, фабрика, самовар, 
пчгзс), вокзал, вагон, машина, патнис (поднос), почта, телеграф, 
11
'леграмма, полк, батальон, офицер, матрос, артист, театр,
‘ шкгр, капитализм каби русча ва-интернационал сўзлари ки- 
р||б келди ҳамда ўзлашиб кетди.
Совет даври ўзбек тили шу тилнинг кўп асрлик тарихий та- 
рмққиётида алоҳида мавқега эгадир. Совет даврида ўзбек ти- 
лтпшг луғат состави анча ўзгарди, мислсиз тараққий қилди. 
Г>\' даврда ўзбек тили луғат составига русча ва интернадионал 
гўзлар кириб, ўзлашиб кетди, ўзбек тили сўз бойлигини тобора 
ошмрди. Ҳозирги кунда тилимиздаги русча ва интернационал 
сўзлар анчагина миқдорни ташкил этади.
Мисоллар:
О т л а р : партия, совет, союз, революция, марксист, комму-