Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich
Qishloq xo`jaligini jamoalashtirish
Download 4.88 Mb. Pdf ko'rish
|
O`zbekiston tarixi
- Bu sahifa navigatsiya:
- O`zbekistonda ommaviy jamoalashtirish siyosati
- 1930 yil fevral
|
Qishloq xo`jaligini jamoalashtirish.
Qishloqda yoppasiga jamoalashtirish siyosatiga Sovet hokimiyati 1927 yil dekabrda VKP(b) 10-s’ezdida kirishildi. Sovet hokimiyatining XX asrning 20-30 yillardagi ma’muriy-buyruqbozlik va zo`ravonlik siyosati qishloqda o`tkazilgan jamoalashtirish jarayonida namayon bo`ldi. 20-yillarda o`tkazilgan er-suv islohati davrida badavlat dehqonlar, ruhoniylar va vaqf erlari tortib olingan edi. SHuningdek ot-ulov va asbob-uskunalar ham musodara qilindi. 1925-1929 yillarda boylar, yirik savdogarlar va ruhoniylarning 45 mingga yaqin xususiy xo`jaliklari batamom tugatildi. Xo`jaliklar tasarrufidagi ortiqcha 378 erlar ham tortib olinib qayta taqsimlandi: ularning bir qismi ersiz yoki kam erli dehqon xo`jaliklariga mulk qilib berildi. Natijada batrak-kambag’allar toifasi islohatdan oldin barcha dehqonlarning 76%ini tashkil etgan bo`lsa, islohatdan so`ng ularning soni 39%gacha qisqardi. Batrak-kambag’allarning xo`jalik turmushi yaxshilanib, o`sib borganligi bois o`rtahol dehqonlar salmog’i 17%dan 52%ga ko`tarildi, qishloqda tovar-g’alla etishtiruvchi mayda ishlab chiqaruvchilar ko`paydi. Islohat davomida jamoa xo`jaliklari - kolxozlar tashkil etildi. Sovet hokimiyati 20-yillarda qishloqda yuritgan mo`tadil siyosat va er-suv islohati tufayli dehqonlar hayoti o`zgardi. O`z xo`jaligini tiklab, o`rtahollar darajasiga ko`tarilgan dehqonlar tez orada ommaviy jamoalashtirish jarayoniga g’arq bo`ldi. O`zbekistonda ommaviy jamoalashtirish siyosatini amalga oshirish uchun partiya, sovet, xo`jalik, yoshlar, xotin-qizlar va boshqa jamoat tashkilotlari safarbar qilindi. Mahalliy rahbarlar dehqonlarni majburan kolxozlarga kiritishni 1929 yil ikkinchi yarmi va 1930 yil boshlarida avj oldirib yubordi. Respublikaning 17 ta tumanida yoppasiga jamoalashtirishni amalga oshirish vazifasi partiya va hukumatning 1930 yil fevraldagi “Jamoalashtirish va quloq xo`jaliklarini tugatish to`g’risida”gi qarorida belgilangan edi. Quloqlarni tugatish shiori ostida o`rtahol, hatto kambag’al dehqon xo`jaliklariga ham zulm o`tkazildi. 1929 yil oktyabrgacha dehqon xo`jaliklarining 3,4 % kolxozlarga kirgan. 1930 yil martgacha 47 % kolxozlashtirilgan edi. Aholi jamoalashtirish xavfidan qo`rqib chorva mollarini keragidan ziyod so`yib yuborishi chorvachilik uchun koni zarar bo`ldi. 1930 yil qoramollar soni respublikada 60 mingdan ziyod kamayib ketdi. Aholi ko`p qishloq tumanlarida hokimiyat organlarining zo`ravonligiga qarshi keskin norozilik bildirib, turli harakatlar uyushtirishga majbur bo`ldi. Sovet tuzumiga nisbatan 1929-1930 yy. dehqonlarning ommaviy norozilik harakatlarida faqat Qashqadaryo okrugidan 14 ming kishi kishi qatnashdi. SHu davrda omaviy norozilik harakatlari respublikada 240 marta sodir bo`lgan. Oddiy dehqon xo`jaliklari arzimagan sabablar bilan yoki jamoa xo`jaligiga kirishga rag’bat bildirmaganligi vajidan quloq qilinuvchilar ro`yxatiga tirkab |
