Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Iqtisodiy islohatlar qilishga 60-yillar o`rtalarida kirishildi va 1965 yilgi 
islohatda sanoat, qurilish va qishloq xo`jalik korxonalarini xo`jalik hisobiga 
o`tkazish, rag’batlantirish tizimini takomillashtirish mo`ljallandi. Islohatlar 60-
yillar 2-yarmida biroz samara bergan bo`lsada, ko`zlangan natijani bermadi. 60-
yillar iqtisodiy islohati jamiyat rivojiga, ishlab chiqarish munosabatlari mohiyatiga 
daxl qilmadi, shu sababli muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Boshqaruvning ma’muriy-
buyruqbozlik tizimi keyingi yillarda ham ijtimoiy-iqtisodiy hayotda progressiv 
qayta o`zgarishlarni, 1979 yilgi iqtisodiyotni isloh qilish yo`lidagi urinishlarni 
barbod qildi.
KPSSning 70-80 yillarda bo`lgan s’ezlarida rivojlanishning intensiv 
shakliga o`tish ta’kidlangan edi. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, 
rahbarlikda iqtisodiy usullarga o`tish vazifalari qo`yildi. Biroq so`z bilan ish 
o`rtasida uzilish ro`y berdi, taraqqiyotda depsinish, inqirozli holatlar yuz berdi.
Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasini aniqlashda 60-yillar oxirida ilmiy va 
siyosiy hayotga kirib kelgan “rivojlangan sosializm” tushunchasi nazariy xatoga 

---

435 
yo`l qo`yilganligining oqibati bo`ldi. Yutuqlarni ulug’lash, miqdor ketidan quvish, 
kamchiliklarni payqamaslik kabi illatlar mustahkam o`rnasha bordi. Iqtosidiyotda 
inqirozli vaziyat vujudga kelib, milliy daromad 1960-1965 yillardan 1981-1985 
yillargacha 7,8 %dan 3,3 %ga tushib qoldi. Aholi jon boshiga to`g’ri keladigan sof 
daromad 1965-1985 yy. 7 marta kamaydi.
Iqtisodiyotda ishlab chiqarishning intensiv usullariga o`tish, moddiy 
xomashyo va energetika boyliklaridan foydalanish sohasida katta xatoliklarga yo`l 
qo`yildi. Moddiy boyliklarni saqlash o`rniga, ulardan ayovsiz foydalanish tufayli 
mehnat unumdorligi pasayib ketdi.
Ijtimoiy sohaga ham iqtisodiyotdagi inqiroz o`z ta’sirini o`tkazib, ijtimoiy 
ehtiyojlar uchun mablag’ taqsimlashning qoldiq prinsipi va taqsimotda tekischilik 
qoidasining ustun bo`lishi tufayli ijtimoiy adolatsizlikning avj olishiga olib keldi. 
Ijtimoiy munosabatlarda mehnatni rag’batlantirish tizimining buzulishi oqibatida 
murakkab vaziyat vujudga keldi. Yuqori malakali mehnat haq to`lashda kamsitildi. 
Injener va ishchi, vrach va sanitariya xodimi bir xil maosh olishi aholining 
mehnatga qiziqishi susayib, mehnat unumining pasayishiga olib keldi; bu holat 
mahsulot tanqisligini yuzaga keltirdi.
Davlat byudjetidan ajratilayotgan mablag’ kamayib borishi tufayli ta’lim va 
aholiga tibbiy xizmat ko`rsatish sifati yomonlashib, moddiy-texnik bazasi 
eskirishiga olib keldi. Umumta’lim maktablarida 1985 yil bino etishmasligi sababli 
o`quvchilarning ¾ qismi 2-3-smenada o`qidi. Maktablarning 32 %i vodoprovod, 
60 %i markaziy isitish tarmog’i bilan ta’minlanmagan edi.
Bir qancha joylarda ortiqcha ishchi kuchlari paydo bo`lib, ishsizlik 
kuchaydi. Birgina Farg’ona vodiysida 200 ming yigit va qiz ishsiz edi. Qishloq 
oilasining har bir a’zosiga to`g’ri keladigan oylik daramod Rossiyada 98,1 so`mni 
tashkil qildi. O`zbekistonda tomorqasidan tushadigan daromad bilan birga 58,9 
so`mga teng bo`ldi, turmush darajasi SSSR miqiyosida oxirgi o`rinlarga tushib 
qoldi.
70-80 yillarda partiyaviy rahbarlikning ma’muriy-buyruqbozlik uslubi 
tendensiyasi kuchaydi. Hamma sohalarda boshqarish funksiyalari partiya 

---

436 
tashkilotlari qo`lida to`plangan edi. SSSR Konstitusiyasiga binoan davlatning 
hokimiyat organlari xalq deputatlari sovetlari hisoblangan. Biroq amalda ular