Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

partiya tashkilotlarining ijrochilariga aylanib qolgan edi.
Sovetlar obro`sining pasayishi qonunlarning bajarilishiga o`zining salbiy 
ta’sirini o`tkazdi. Qonunlar turli hujjatlar bilan almashtirildi. 70-yillar oxiri – 80-
yillar boshida xalq xo`jaligini boshqarishda 200 mingga yaqin buyruq va 
ko`rsatmalar to`planib qolishi, xo`jaliklar faoliyatini chalkashtirib tashlagan edi. 
O`zbekiston partiya va hukumat rahbariyatida Markaz va KPSS rahbariyati, 
xususan L.Brejnev oldida “yuzni yorug’ qilish”ga intilish kuchaydi. Partiya, sovet 
va davlat xo`jalik organlaridagi xatolik va qonunbuzarlik haqida O`zKP MQning 
1984 yil iyunda bo`lgan 16-plenumida ochiq gapirildi.
Madaniy va ma’naviy sohadagi mafkuraviy tazyiqlar 
Xalq ta’limi. Maktab qurilishida 50-yillarda 7 yillik umumiy majburiy ta’lim 
amalga oshirildi, biroq xalq ta’limida jiddiy nuqsonlar mavjud edi. Maktab 
ta’limning mazmuni hayotdan orqada qolayotgan edi: 1) o`quvchilarning bilim 
saviyasi past edi; 2) o`n yil o`qib maktabni bitiruvchilarning kasbi, mehnat 
malakasi yo`q edi.
SSSR Oliy Soveti 1958 yil dekabrda “SSSRdagi maktabning turmush bilan 
aloqasini mustahkamlash va xalq maorifi tizimini yanada rivojlantirish to`g’risida” 
qonun qabul qildi. Bu qonunda o`qitishni turmush bilan bog’lab olib borish, 
yoshlarni aqliy, ma’naviy, jismoniy jihatdan etuk qilib shakllantirish, ularga 
umumiy politexnik bilim berish vazifalari qo`yildi.
O`zbekiston SSR Oliy Kengashi ham 1959 yil shunday qonun qabul qildi. 
10 yillik o`rta maktablar 11 yillik maktablarga aylantirildi. Maktablarda o`quv 
rejalari va darsliklar, tajriba uchastkalari vujudga keldi, fizika va matematika 
fanlari soati ko`paytirildi. O`quvchilarga mashinasozlik, sanoat, qurilish va qishloq 
xo`jaligi bo`yicha amaliy mashg’ulotlar o`tish yo`lga qo`yildi.

---

437 
1962 yil umumiy majburiy 8 yillik ta’limga o`tildi, barcha 7 yillik maktablar 
8 yillik maktablarga aylantirildi. Sanoat, qurilish va qishloq xo`jaligida band 
bo`lgan yoshlarga ta’lim berish maqsadida kechki va sirtqi maktablar tashkil etildi. 
1958-1965 yy. 1000 ga yaqin shunday maktablar ochildi, ularda 1965 yil 134,5 
ming yoshlar o`qidi. 
O`zbekiston Kommunistik Partiyasi (O`zKP) va hukumati 1966 yil 
“Respublika umumta’lim maktablari ishini yanada yaxshilash” va 1969 yil 
“Respublika umumiy o`rta ta’limga o`tish munosabati bilan xalq maorifini 
yaxshilash” to`g’risida qarorlar qabul qildi. Bu qarorlarga asosan respublikada 
Umumiy o`rta ta’limga o`tish, yangi maktab binolari, laboratoriya va ustaxonalar 
barpo etish ishlari bajarildi. 70-yillar o`rtalarida Umumiy o`rta ta’limga o`tish 
yakunlandi.
Maktab-internatlar, badiiy iste’dodni rivojlantiruvchi maktablar ko`paydi. 
Glier nomidagi o`rta maktab-internat, milliy musiqa va amaliy san’at, sport 
maktab-internatlari, musiqa maktablari ochildi. O`rta umumta’lim maktablari 1970 
yildagi nizomga muvofiq alohida boshlang’ich (1-3 sinlar), 8 yillik (1-8 sinflar) va 
o`rta (1-10 sinflar) maktablariga aylantirildi.
Ishlab chiqarish ta’limi berish maqsadida maktablararo o`quv-ishlab 
chiqarish kombinatlari, kasb-hunar bilim yurtlari tuzildi. Shuningdek, kuni 
uzaytirilgan, alohida fanlarni chuqur o`rgatuvchi, aqliy va jismoniy zaif bolalar 
maktablari tashkil etildi. Barcha turdagi umumta’lim maktablari 20 yil (1965-
1985)da 8716 tadan 9188 taga; o`quvchilar 3055,8 mingdan 6519,6 mingga 
ko`paydi. O`rta ma’lumot olganlar 5,7 mln dan oshdi.
Sovet hokimiyati ta’lim va tarbiya berish mazmunini yaxshilash maqsadida 
1984 yil maktab va hunar-texnika bilim yurtlarini isloh qilishga qaror qildi. 
Maktablarda “Informatika va hisoblash texnikasi asoslari” kursini o`qitish, mikro-
kalkulator, EHM, kompyuterlar bilan ta’minlash vazifasi qo`yildi. Respublikaning 
ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli bu vazifani bajarishni ta’minlay olmadi. Maktab islohati 
tangliklar orasida qolib ketdi va ta’lim-tarbiyani jahon darajasiga ko`tarish 
samarasiz tugadi.

---

438