Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

Adabiyot sohasida Qutb va Haydar Xorazmiylar, Sayfi Saroiy, Durbek, 
Amiriy, YAqiniy, Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy, Bobur, Muhammad Solih kabi shoir va 
adiblar ijod qildi. Durbek qayta ishlagan «Yusuf va Zulayho» dostoni, toshkentlik 
shoir Atoiyning devoni shu davr badiiy adabiyotining nodir durdonalaridir. Bu 
davr o`zbek shoirlari ichida Lutfiy (1366-1465) alohida o`rin tutadi. Alisher 
Navoiyga qadar o`zbek she’riyatida Lutfiyga etadigan shoir bo`lmagan.
Alisher Navoiy 30 dan ortiq badiiy asar yozdi, ular ichida «Xamsa», 
«Xazoyin ul-maoniy», «Mahbub ul-qulb», «Lison ut-tayr» kabi yirik asarlar bor. 
Navoiy odamlarni tarixni o`rganishga da’vat etadi.
I.Karimov “Yuksak ma’naviyat – engilmas kuch” asarida Alisher Navoiy 
haqida: “Agar bu ulug’ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir 
desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak shoirlarning sultonidir” - deb 
ataydi. 
Tayanch so`zlar va atamalar: Dor ul-ilm,
Boysung’ur kutobxonasi, 
Shamsuddin Muhammad Havofiy o`qigan, Qozizoda Rumiy, G’iyosiddin Jamshid 
Koshoniy, Ulug’bek, Qutb, Haydar Xorazmiylar, Sayfi Saroiy, Durbek, Amiriy, 
Yaqiniy, Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy, Bobur, Muhammad Solih, Kamoliddin Behzod,
Mahmud Muzahhib. 
Tamg’a - savdo boji, savdogarlardan olinadigan soliq.
Fulus - misdan yasalgan mayda chaqa pul.
Rasadxona (observatoriya) - osmon jismlari tadqiqoti uchun maxsus 
jihozlangan ilmiy muassasa joylashgan bino.
Sekstant - osmon yoritqichlari balandligini belgilash uchun mo`ljallangan 
ko`zgu-qaytargichli asbob. 

---

138 
III bo`lim. O`ZBEK XONLIKLARI 
(XVI – XIX asrning birinchi yarmi) 
VII-bob. Buxoro xonligi.
1-§. Movarounnahrda Shayboniylar hukmronligi. 
Buxoro xonligi tashkil topishi 
Siyosiy ahvol. Xuroson hukmdori Shohrux Mirzo 1447 yil vafot etgach, taxt 
uchun kurash kuchaydi. Xuroson bir necha qismga bo`linib, har biri o`zini 
mustaqil davlat deb hisoblar edi. Xuroson taxtini 1469 yil Sulton Husayn Boyqaro 
egalladi, u Temurning ikkinchi o`g’li Umarshayxning nabirasi edi. Boyqaroning 40 
yillik hukmronlik davrida Xurosonda to`la osoyishtalik o`rnatilmagan bo`lsada, 
obodonchilik, xo`jalik va madaniyat ancha rivojlanishida Husayn Boyqaroning 
hukmronlik salohiyati hamda Alisher Navoiyning ham xizmati katta bo`ldi.
Husayn Boyqaro 1506 yil vafot etgach qo`shhokimiyatchilik vujudga kelib, 
uning ikkinchi o`g’li - Badiuzzamon va Muzaffar Husayn bir vaqtda hukmdor deb 
e’lon qilindi. Bu Xuroson davlatini to`la porakondalikka olib kelib, shayboniylar 
hujumi arafasida davlat kuchsiz edi. (rassom Behzod ishlagan miniaturada Husayn 
Boyqaro tasvirlangan). 
Mavorounnahr Mirzo Ulug’bek vafot etgach boshlangan taxt uchun kurash 
oqibatida tanazzulga yuz tutdi. Mironshohning nabirasi Abu Said ibn Sulton 
Muhammad (1451-1469) kurashda g’alaba qozondi. U 1469 yil halok bo`lgach 
Movarounnahrni birin-ketin ikki o`g’ili - Sulton Ahmad va Sulton Mahmud, keyin 
nabiralari - Boysung’ur va Sulton Ali Mirzolar boshqargan.