Psixologiya tariyxi kk

 
BILIM PROTsESSLERI HAQQINDA TA`LIYMAT. 
 
Bilimnin` negizi seziw qa`biletlerin payda etedi. Aristotel` ren`di seziw misalinda seziw protsessin 
su`wretleydi. Esitiw, ko`riw ha`m iyis seziw arasindag`i ortaliq–bul hawa ha`m suw, al seziw ushin til ha`m dene 
boladi. Seziw organi-bul jannin` o`zi. 
Sezimlerdi saqlaw hg`m olardi qayta tiklewge este saqlaw ja`rdem beredi. Ol u`sh tu`rli boladi. Birinshisi 
to`men bolip, ol haywanatlarg`a ta`nU` Joqari este saqlawda (bul ekinshi) pikir ju`rgiziw qatnasadi . Son`g`isi tek 
adamda g`ana bar . 
Eske tu`siniwlerden ta`jiriybe payda boladi, al ta`jiriybelik ko`rkem o`ner ha`m ilimnin` basi. Aristotel` qiyal 
etiwge ha`dden tis a`hmiyet berip, ol haywanatlarda pikir ju`rgiziwdin` ornin basatug`inin aytti . 
Pikir ju`rgiziw organi nus bolip, ol-adamg`a ta`n bolg`an jannin` bir bo`legi . Aristotel` to`men ha`m joqari 
ju`rgiziw bar dep ayiradi. To`men pikir ju`rgiziw – bul pikir yamasa shama, al joqari pikir ju`rgiziw – bul za`ru`rlik. 
Joqari pikir ju`rgiziw u`shke bo`linediU` aqil juwirtiwshi , logikaliq ha`m diskursliq.Ne haqqinda pikir ju`rgizilip 
atirg`anina qaray eki tu`rli aqil barU` teoretikaliq ha`m praktikaliq. Teoretikaliq aqil tirishilikti u`yrenedi, bul- ilim, 
onin` predmeti- za`ru`rlik. Ol praktikaliq sorawlardi qoymaydi. Onin` maqseti- zatlar haqqinda haqiyqatliqti jaratiw. Al 
praktikaliq aqil is-ha`reketke bag`darlang`an bolip, onin` ja`rdeminde is-ha`rekettin` norma ha`m printsipleri 
u`yreniledi . 
Aristotel`din` bilim haqqinda ta`liymati tolig`i menen adamnin` ta`biyatti u`yrenip bile alatug`inlig`ina 
degen isenimge toli . 
 
SEZIMLER HAQQINDA TA`LIYMAT. 
Aristotel` affektlerge ko`birek toqtalip, affektler dep qumarliq, g`a`zep, qorqinish, batirliq , ashiw, quwanish, 
muhabbat, jek ko`riwshilik, sag`inish, ku`nshillik, ra`him etiw, uliwma alg`anda ra`ha`tleniw yamasa qiynaliwg`a 
baylanisli na`rselerdi ataydi. Affekt- bul adamda qanday da bir ta`sir na`tiyjesinde payda bolg`an qiyin awhal bolip, 
niyet ha`m oysiz payda boladi. Onin` ta`siri sebepli adam buring`i sheshimlerin o`zgertedi. Affekt jag`dayinda denede 
de o`zgerisler payda boladi . 
Aristotel`` ayirim affektlerdin` su`wretlemesin teren` aqil menen du`zip shiqti. Misali U` qorqinish ( f9b9s)
qanday da bir jag`imsiz sezim yamasa uyaliw dep su`wretlenedi. Qorqinish bolajaq jawizliqti ko`z aldina keltirip, 
o`zine ol jamanliq a`keledi yamasa nabit qiladi dep oylag`anda payda boladi . Biraq adamlar barliq jawizliqtan qorqa 
bermeydi . Misali U` olar a`dalatsiz yamasa erinshek boliwdan qorqpaydi . Al qiyinshiliq a`keletug`in, qatti qapa 
qilatug`in yamasa nabit qilatug`in, so`zsiz bolatug`inday bolip ko`ringen jaqin apatshiliqlardan qorqadi . 
Aristotel`din` pikiri boyinsha, tiykarinda, affektler o`zliginen jaqiliq yamasa ayip is emes. Affektler 
haqqinda ta`liymattin` quramali bo`legi katarzis, yag`niy affektlerdin` t`azalaniwinan turadi. Bul tu`sinikti Aristotel` 
meditsinadan aldi. Oni Gippokrat kirgizgen bolip, Gippokrattin` tu`sinigi boyinsha awiriw–bul ziyanli soklardin` 
jiynaliwi, al emlew–bul olardi ortasha jag`dayda tu`siriw, den-sawliq jol qoyg`ansha tazalaw, katarzis oni shig`arip 
jiberiwden ibarat. 
Affektlerge baylanisli katarzis ko`rkem o`ner ja`rdeminde emotsional` estetikaliq sezimlerge iye boliwdi 
bildiredi. Tragediya ra`hmi keliwshilik ha`m qorqinishtin` ja`rdeminde affektlerdi tazalawg`a erisedi. Teatrda 
tragediyani tamashalag`an tamashago`yler usi sezimler arqali o`mirde barliq awir, u`stin`nen basip turatug`in, gu`milji 
na`rselerden azat bolip, olardan tazalanadi ha`m adamg`a belgili jag`daylarda waqiyalar ha`m islerdin` logikasi menen 

---

o`mir danalig`i ashiladi. Ha`zirgi zaman avtorlari teatrdin` tamashago`yge o`tkizetug`in bul ta`sirin sotsialliq
terapiya dep ataydi.