Q. J. Mirzaev, E. Sh. Shavqiev,B. K. Janzakov innovatsion iqtisodiyoT

4.1.1-jadval
Infratuzilma elementlarining qiyosiy jadvali¹³

Innovatsion tadbirkorlik uchun

Bevosita innovatsiyalash uchun

Joriy qiluvchi firmalar Muhandislik markazlari Injeniring firmalari Axborot xizmati ko‘rsatuvchi firmalar Konsalting firmalari Reklama faoliyati bo‘yicha firmalar Banklar va boshqa kredit korxonalari Innovatika ixtisoslashgan auditorlik firmalari Ilmiy-texnik shirkatlar Kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash markazlari Sertifikatsiya markazlari Lizing kompaniyalari Patent-litsenziyali korxonalar Biznes-inkubatorlar Texnologiyalar transferi markazlari Sug‘urta kompaniyalari

Sanoat universitetlari va xalq xo‘jaligining boshqa sektorlari Tadqiqotchilik majmualari Fanlar akademiyasi Kutubxonalar va ma’lumotlar to‘plamlari Sinov tariqasidagi ishlab chiqarishlar Tajriba laboratoriyalari va markazlari Axborot xizmati ko‘rsatuvchi firmalar Patent-litsenziyali korxonalar Ilmiy parklar Innovatsion markazlar Innovatsion-ishlab chiqarish komplekslari

4.1.1-jadvalda keltirilgan infratuzilma turlarining ayrim elementlari - axborot xizmatlari ko‘rsatuvchi firmalar, tajriba va muhandislik markazlari, moliyaviy strukturalar, patentli-litsenziyali korxonalar mos kelishi yoki umumiy bo‘lishi mumkin.

Innovatsion g‘oyalarning ma’lum bir mahsulot, texnologiya yoki xizmatlar ko‘rinishiga aylanishi va ularning sotilishida ro‘y beradigan harakatlar – bu innovatsion jarayondir. U ketma-ketlikdan iborat zanjir hisoblanadi. Bunda yangilik oddiy bir g‘oyadan muayyan mahsulot, texnologiya yoki xizmatgacha “pishib yetadi”¹⁴ va xo‘jalik amaliyotida tarqaladi.
Bu jarayonni quyidagi sxema ko‘rinishida aks ettirish mum­kin:
Ft ↔ At ↔ I ↔ L ↔ Q ↔ O‘ ↔ Si ↔ M ↔ S;
bu yerda,
Ft – fundamental tadqiqotlar;
At – amaliy tadqiqotlar;
I – ishlanmalar;
L – loyihalashtirish;
Q – qurilish;
O‘ – o‘zlashtirish;
Si – sanoat ishlab chiqarishi;
M – marketing;
S – sotuv.
Amaliyotda infratuzilmani ikkita guruhga bo‘lish qabul qilingan: ishlab chiqarish va sotsial. Ishlab chiqarish infra­tuzil­ma­siga innovatsion tadbirkorlikka xizmat ko‘rsatuvchi tarmoqlar, sotsial turidagiga esa – xodimlarning normal mehnat faoliyatini ta’minlovchi va ishchi kuchini takror ishlab chiqarishga yordam be­ruv­chi tarmoqlar kiradi.
Birinchi guruh tarmoqlari faoliyatining natijasi bevosita ishlab chiqarish uchun xizmatlar yaratish bo‘lsa, ikkinchisi–xodim­lar­ning turmush darajasini oshirish bo‘yicha xizmatlardir.
Ishlab chiqarish infratuzilmasiga kiruvchi ishlab chiqarish kuchlarining tarkibiy elementlarini mehnat vositalari deyish mumkin. Ular ishlab chiqarish jarayonlarining sodir bo‘lishiga moddiy sharoitlar yaratib beradi. Ishlab chiqarish infratuzilmasi ishlab chiqarish jarayoniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirmasada, usiz bu jarayon sodir bo‘lmaydi, bo‘lgan taqdirda ham mukammal darajaga erishmaydi.
Qayd etilganidek, innovatsion faoliyat infratuzilmasining tarmoqlari va bo‘limlari pirovard mahsulot yaratmaydi. Ular innovatsion mahsulotlarni ishlab chiqarishdan to uni sotishga qadar, moddiy va nomoddiy sharoit yaratib beradi xolos. Infra­tuzilmaning ayrim elementlari ishlab chiqarish jarayonini ta’­min­laydi, uning uzuksiz amalga oshishiga va hokazolarga yordam beradi. Ishlab chiqarish jarayonini ta’minlash deganda, masalan, ishlab chiqarish infratuzilmasining tarkibiga kiruvchi qism­larni, ya’ni moddiy-texnik ta’minot, moliyaviy rusurslar ta’mi­noti, kadrlar bilan ta’minlash va hokazolarning mavjudligi (shakl­lan­tirilganligi) tushuniladi.
Sotsial infratuzilma innovatsion mahsulot ishlab chiqa­rish­ning kerakli mutaxassislarga bo‘lgan talabini qondi­rishga, ishchi kuchi­ni takror ishlab chiqarish va uning qo‘nimini ta’­min­lashga xizmat qiladi shu bilan u innovatsion mahsulot ishlab chiqarishni qo‘llab-quvvatlaydi. Ishlab chiqarishjarayoni mahsu­lotlar muoma­la­si bilan yakunlanadi. Bunda ishlab chiqaril­gan innovatsion mah­su­lot iste’molchi tomon harakatlanadi. U soti­lish joyiga yetkazi­la­di (yarmarka, ko‘rgazma va hokazo joy­lar­ga).