Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

X.3. Qattiq tartibga solinadigan mashqlar usuli.
Qattiq tartibga solingan mashq usullari har qanday murakkablikdagi vosita 
harakatini oʻrganishga va jismoniy fazilatlarni maksimal darajada rivojlantirishga 
imkon beradi. Ular shartli ravishda 2 guruhga boʻlinadi: 
 asosan jismoniy sifatlarni tarbiyalashga qaratilgan; 

---

175 
 harakat usullarini oʻrgatish usullari. 
Takroriy mashqda takrorlashlar soni tartibga solinadi. Dam olish tartibga 
solinmaydi: toʻliq yoki ekstremal. 
Intervalli usulda ish, takrorlash va dam olish tartibga solinadi. Yuklarni va dam 
olishni tartibga solishning turli usullariga asoslangan usullar: 
mashqlarning yagona usuli; 
ish jarayonida oʻzgaruvchan yuk bilan oʻzgaruvchan (oʻzgaruvchan) mashqlar. 
Harakat parametrlarini oʻzgartirish — surʼat, tezlik, davomiylik, harakatlarni 
bajarish usulini oʻzgartirish, dam olish oraliqlarini oʻzgartirish, harakatlarni bajarish 
uchun tashqi sharoitlarni oʻzgartirish, murakkablashtirish yoki soddalashtirish bilan 
amalga oshiriladi. Oʻzgaruvchan mashqlar usullarining umumiy yoʻnalishi tananing 
funksional imkoniyatlarining oʻsishini ragʻbatlantirishdan iborat. 
Ushbu usulning variantlari: 
 progressiv yuk bilan intervallik mashqlar;
 har xil intensivlikdagi oʻzgaruvchan mashqlar; 
 yukni kamaytirish bilan intervallik mashq qilish usuli; 
 mashqlarning intervallik usuli dam olish oraliqlarini (qattiq intervallarni) 
dozalashni taʼminlaydi. 
Funksional qobiliyatlarning maxsus taʼsiri va namoyon boʻlishi mavjud, maxsus 
chidamlilikni rivojlantiradi; 
mashqlarning kombinatsiyalangan usullari. 
Standart va oʻzgaruvchan yuklar birlashtiriladi va dam olish miqdori oʻzgaradi; 
bularning barchasi yukni aniqroq tartibga solish va uni moslashuvchan tarzda 
oʻzgartirish imkonini beradi. 
Kombinatsiyalangan mashqning asosiy variantlari: 
 takroriy oʻzgaruvchan mashqlar usuli; 
 dam olish oraligʻini qisqartirish bilan takroriy mashq qilish usuli. Alohida-
alohida, mashgʻulotlarning murakkab mazmunini birlashtirilgan mashqlar 
usulini ajratib koʻrsatish mumkin; 

---

176 
Aylanma mashgʻulotlar; Treningning asosi — kompleksga birlashtirilgan koʻp 
yoʻnalishi jismoniy mashqlarni takrorlash. Oʻquv sxemasi variantlari:
 uzoq muddatli uzluksiz mashqlar usuli (afzal umumiy chidamlilikni 
tarbiyalashga qaratilgan);
 qattiq dam oraliqlari bilan intervali mashq qilish usuli (tezlik va kuch 
chidamliligini rivojlantirishga qaratilgan); 
 toʻliq dam olish intervallari bilan oʻzgaruvchan mashq qilish usuli 
(maksimal chastotada kichik vaznli ketma-ket shtangani surish) jismoniy 
koʻrsatkichlarning boshqa komponentlari bilan birgalikda tezlik va kuch 
qobiliyatlarini rivojlantiradi.