Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

XII.2. Shaxsiy darslar.
Individual mashgʻulotlar odatda yuqori va yuksak sport malakasiga ega otuvchilar 
bilan ishlashda qoʻllaniladi. Biroq, u kamondan otish texnikasining poydevori 
qoʻyilayotgan va murabbiy tomonidan nazorat yetarlicha yuqori darajada boʻlishi 
kerak boʻlgan dastlabki mashgʻulotlarda ham keng qoʻllaniladi. Dastlabki tayyorgarlik 
guruhlari va oʻquv mashgʻulotlari guruhlarida oʻquvchilarning koʻpligi va xavfsizlik 
choralariga majburiy rioya qilinganligi sababli bu talabni bajarish juda qiyin. Shuning 
uchun mashgʻulotning individual-guruh shakli koʻpincha qoʻllaniladi, bunda murabbiy 
butun guruhga topshiriq berib, bir nechta otuvchilarga alohida eʼtibor beradi. Baʼzan 
jamoaviy ish usuli qoʻllaniladi, bu bir guruhni bir nechta kichik kichik guruhlarga 
boʻlishni oʻz ichiga oladi, unda yordamchi murabbiylar mashgʻulotlar olib boradilar.
XII.3. Modellashtirish darslari.
Bellashuvlarga tenglashtirilgan oʻquv sharoitlarini yaratish uchun modellashtirish 
darslari qoʻllaniladi. Ular butun guruh uchun ham, bir yoki bir necha kishi uchun ham 
amalga oshirilishi mumkin. Ushbu turdagi mashgʻulotlarni musobaqadan oldin darhol 
bir necha marta oʻtkazish tavsiya etilmaydi (ikki martadan koʻp boʻlmagan). 
XII.4. Qayta tiklanish faoliyati. 

---

192 
Tiklanish mashgʻulotlari kamonchilarning barcha tana tizimlarining toʻliq 
jismoniy va ruhiy tiklanishini taʼminlash uchun oʻtkaziladi. Bunga erishish uchun katta 
hajmdagi ishlardan soʻng jismoniy va ruhiy stressning kamayishi kuzatiladi. 
Yuklamani kamaytirish, odatda intensivlikning pasayishi tufayli sodir boʻladi. Kuniga 
ikki marta mashgʻulot oʻtkazayotganda, ikkinchi darsni sport zalida, stadionda, 
oʻrmonda yoki hovuzda oʻtkazish mumkin.Harakatli oʻyinlari tiklanish tadbirlari va 
reabilitatsiya vositalari bilan birlashtirilishi mumkin (massaj, sauna, fizioterapiya, 
qayta tiklashga qaratilgan psixoregulyatsiya seanslari va boshqalar). Mashgʻulotlar 
oʻquvchilarga nisbatan mustaqillikni taʼminlab, ijobiy hissiy fonda oʻtkazilishi kerak.
Zamonaviy sportning eng muhim muammolaridan biri sportchilarning ish 
qobiliyatini oshirishdir. Yetakchi dunyo sportchilarining bir kunda kamida 3-4 marta 
sport mashgʻulotlarini bajaradi. Sport mashgʻulotlarini koʻlami va jadalligi oshishi 
bilan birga sport musobaqalarining soni ham oshib bormoqda. Maʼlumotlarga 
qaraganda ayrim yetakchi sportchilar davrida 51-54 marta musobaqalarda ishtirok 
etishgan. 
Charchash – bu fiziologik jarayon boʻlib, biror aqliy yoki jismoniy yuklamadan 
yuzaga keladi va qisqa vaqtli dam olishdan keyin oʻtib ketadi. Oʻta charchash esa 
charchash jarayonining ustma-ust kelishi, kasalliklardan soʻng tiklanmasdan 
mashgʻulotlarda ishtirok etganda, trenirovka rejimi buzilganda paydo boʻladigan, 
patologiya-oldi holatini rivojlanishiga sabab boʻladigan holat. 
Takroriy katta hajmli va quvvatli jismoniy yuklanishlar taʼsirida sportchi organizmida 
ikkita qarama-qarshi holatlar rivojlanadi: 
1. Jismoniy chiniqish va sport ish qobiliyatini oshishi (sarflangan energetik resurslar 
qayta tiklangan holatlarida); 
2. Surunkali charchash va sportchini darmoni qurishi (muntazamlik ravishda tiklanish 
jarayonlarining muddatlari uzaygan holda). 
Zamonaviy sportda sportchining organizmi faoliyati va ish qobiliyatini 
oshirishda navbatdagi mashgʻulotlar toʻliq tiklan-magan holatida oʻtkazilishi 
maqsadga muvofiqdir. 

---

193 
Sport mashgʻulotlarini jarayonidagi jadallashtirish va sport ish qobiliyatini 
oshirishda qayta tiklash vositalari keng muntazamlik ravishda qoʻllanilishiga katta 
ahamiyat beriladi. Zamonaviy sportga taʼ luqli haddan tashqari fizik va psixik (ruhiy) 
yuklanishlarda qayta tiklash vositalardan oqilona foydalanish katta ahamiyatga etadir. 
Hozirgi zamonda qayta tiklash vositalari ikki turli shaklda oʻtkaziladi; 
a) sport mashgʻulotlar va musobaqalar jarayonidagi sportchilarni tiklash sistemasi; 
b) tibbiy reabilitatsiya sistemasi: boshqacha aytganda kasallanish, shikastlanish, oʻta 
charchash va oʻta zoʻriqishlardan keyin sportchilarni ish qobiliyatini qayta tiklashdir.