Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

IV.2. Yordamchi mashqlarning tasnifi.
Zamonaviy oʻq otishni oʻrganish tizimi turli xil mashgʻulotlarni oʻz ichiga oladi: 
jismoniy, texnik, taktik, psixologik va intellektual. Eng asosiylaridan biri bu 
sportchining sogʻligʻini yaxshilash, vosita fazilatlari va funksional imkoniyatlarini 
rivojlantirishga qaratilgan jismoniy tarbiya. Ushbu turdagi mashgʻulotlar 
muvaffaqiyatli mutaxassislik va yuqori sport yutuqlarining kaliti hisoblanadi. 
Jismoniy tarbiya asosiy va tayyorgarlik mashqlari yordamida amalga oshiriladi. 
Birinchisi toʻgʻridan-toʻgʻri otishni oʻz ichiga oladi, ikkinchisi — umumiy rivojlanish 
va maxsus mashqlar. Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar odatda boshqa (yordamchi) 
sport turlari yoki har qanday jismoniy faoliyatni oʻz ichiga oladi, tabiiyki, tanlangan 
sport turining oʻziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda maʼlum qobiliyatlarni 
rivojlantirishga qaratilgan. Bular suzish, yugurish, velosiped, stol tennisi, konkida 
uchish, changʻida uchish va boshqalar. 
Kamondan otishda jismoniy tayyorgarlikka ham katta ahamiyat beriladi, chunki 
bir xil harakatlarning bir xilda takrorlanishi bilan tavsiflangan otish mashqlari baʼzan 
juda zerikarli vazifaga aylanadi, bu esa mashgʻulot jarayoniga qiziqishni kamaytiradi 
va samaradorlikni yoʻqotish belgilarining paydo boʻlishini tezlashtiradi. Shu bilan 

---

45 
birga, avtomatlashtirilgan jarayonlar va harakat qobiliyatlari boyitilmaydi, aksincha, 
ularni yanada takomillashtirish imkoniyatlari kamayadi. 
Bu omil baʼzan davom etayotgan mashgʻulotlar bilan sport mahoratining oʻsishini 
toʻxtatishning asosiy sababi boʻlib, bir xilda bajarilgan ishlar tufayli ortiqcha ish va 
faoliyatga qiziqishning yoʻqolishi sport natijalarining pasayishiga olib keladi. Shu 
munosabat bilan jismoniy tayyorgarlikning vazifalari va mazmuni sportning oʻziga xos 
xususiyatlarini hisobga olishi hamda kamonchilarning sport faoliyati samaradorligini 
oshirishga qaratilgan boʻlishi kerak. Jismoniy tarbiya tizimi har tomonlama jismoniy 
tarbiya tamoyiliga asoslanadi. 
Sport nazariyasi va metodikasida sportchining jismoniy tayyorgarligini uning 
harakat qobiliyatida namoyon boʻladigan jismoniy sifatlarini rivojlantirish jarayoni 
sifatida tushunish odatiy holdir. 
Jismoniy fazilatlarga tezlik qobiliyatlari, chidamlilik, kuch, moslashuvchanlik, 
epchillik (koordinatsiya qobiliyatlari) kiradi. 
Bu qobiliyatlar toʻgʻridan-toʻgʻri otish texnikasi va taktikasi orqali oʻzini 
namoyon qiladigan sport koʻrsatkichlari asosida yotadi. Jismoniy tayyorgarlik asosiy 
va tayyorlov mashqlari yordamida amalga oshiriladi. Birinchisi toʻgʻridan-toʻgʻri 
otishni oʻz ichiga oladi, ikkinchisi — umumiy rivojlanish va maxsus mashqlardir. 
Umumiy rivojlanish mashqlari odatda boshqa (yordamchi) sport turlarini yoki 
tanlangan sport turining oʻziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, tabiiy ravishda 
maʼlum qobiliyatlarni rivojlantirishga qaratilgan har qanday jismoniy faoliyatni oʻz 
ichiga oladi. Bular suzish, yugurish, velosiped, stol tennisi, konkida uchish, changʻi 
uchish va boshqalar boʻlishi mumkin. 
Maxsus mashqlar asosiy sport harakatining samarali bajarilishini bevosita 
taʼminlaydigan jismoniy fazilatlarni rivojlantirishga qaratilgan, masalan: kamondan 
otish zarbasi va boshqalar.