Qaraqalpaq fol`klori

3. Tariyxti u`yreniwde tariyxiy da`stanlardin` tutqan orni
Tariyxiy da`stanlardin` ba`ri de da`l tariyxi bermegen menen tariyxiy shinliqqa biraz tuwri keledi.
Ma`selen «Edige» da`stani o`zinin` mazmuni ha`m janrliq o`zgesheligi jag`inan tariyxiy-qaharmanliq da`stan dep te ataw mu`mkin. Bul da`stan XIV a`sirdin` basindag`i waqiyalardi jirawlar ko`z-qarasinan bayanlaydi. Da`stannin` negizgi do`regen da`wirin XV a`sirgeu` jatqariwg`a boladi. Bul tariyxiy ta`repten tuwri keledi.
Al, «Da`wletyarbek» eposindag`i tariyxiy waqiyalarg`a na`zer awdarsaq, da`stan XVIII a`sir waqiyalarin o`z ishine qamtiydi ha`m usi da`wirde Qon`iratta tuwilip o`sken, qaharmanliq is ko`rsetken shayir, batir, sa`zende, shabandoz Da`wletyarbektin` o`mirbayanina arnalg`an.Bul da`stannin` do`regen jeri ha`zirgi Qon`irat rayoninin` aymag`i Da`wletyarbek balg`ali uriwinan bolip, XVIII a`sirdin` ekinshi yariminda jasag`an tariyxiy shaxs.
Tariyxiy da`stanlardin` ja`miyettegi tutqan orni, olarda tariyxiy waqiyalardin` su`wretleniwi, tariyxiy waqiyag`a a`piwayi xaliqtin` ko`z-qaraslari ko`rkem do`retpe sipatinda beriliwi u`lken a`hmiyetke iye bolip tabiladi.
Tariyxiy da`stanlar tariyxti u`yreniwde de jaqsi derek bolip tabiladi.

4. Tariyxiy da`stanlardin` fol`klordag`i tutqan orni

Tariyxiy da`stanlardin` fol`klordag`i tutqan orni a`hmiyetli bolip, olarda qaraqalpaq xalqi uzaq da`wirler dawaminda tariyxiy waqiyalardi basip o`tken bir neshshe tariyxiy adamlardin` ta`g`dirlerin so`z boladi. Usi waqiyalar tiykarinda ko`p g`ana tolg`awlar, tariyxiy a`n`gimeler, a`psanalar, termeler, da`stanlar payda boldi. Bul tariyxiy da`stanlardin` ba`ri da`l tariyxiy faktler bola bermesten, onda ko`rkemlik bag`ishlawshi ko`rkem a`debiyattin` talabina juwap beretug`in da`rejede ko`rkem a`debiy awizeki do`retpe sipatinda tilge alinadi.
Tariyxiy da`stanlardi jirawlar qobiz benen atqarg`an, xaliq oni shin-kewli menen tin`lag`an. Tariyxiy da`stanlardan xaliq o`tmish dereklerin u`yrengen ha`m o`zlerine sabaq alg`an.
Solay etip, tariyxiy da`stanlardin` ko`rkem awizeki do`retpesinde tutqan orni girewli bolip, oni xalqimiz o`zinin` ruwxiy g`a`ziynesinin` biri sipatinda qa`dirleydi.