Qaraqalpaq fol`klori

Qadag`alaw sorawlari

1. 
   Da`stannin` qissa, ertekten parqi nede
   
2. 
   Da`stanlar qay waqtan baslap, kimler ta`repinen izertlendi
   
3. 
   Qaharmanliq da`stanlar qanday o`zgeshelikke iye
   
4. 
   Da`stanlardi atqariwshilar kimler
   

Tayanish tu`sinikleri

1. 
   Epos-en` a`yyemgi waqitlari uriw-qa`wimlerdin` ku`ndelikli turmisin jazba ha`m awizeki tu`rde bayanlawshi shig`armalar
   
2. 
   Jir-qaraqalpaq, qazaq h.b. tu`rkiy xaliqlarda ken` taralg`an u-i buwinli qosiqtin` tu`ri.
   

XV. Tema: Liro-epikaliq da`stanlar ha`m sotsialliq-turmis ma`selelerin so`z etetug`in da`stanlar

Jobasi`

1. 
   Liro-epikaliq da`stanlar haqqinda
   
2. 
   Liro-epikaliq da`stanlardin` izertleniwi
   
3. 
   Sotsialliq turmis ma`selelerine baylanisli do`regen da`stanlar
   

Paydalanilg`an a`debiyatlar

1. 
   Maqsetov Q., A.Tajimuratov. Qaraqalpaq fol`klori, No`kis-uo, wit-wot-betler
   
2. 
   Alimov A. Qaraqalpaq liro-epikaliq da`stanlari, Q-ie.
   
3. 
   Maqsetov Q. Qaraqalpaq a`debiyatinin` tuwisqan xaliqlar a`debiyati menen baylanisi, No`kis-iu.
   
4. 
   Qaraqalpaq fol`klori, qe tom, No`kis-ir.
   
5. 
   Qaraqalpaq fol`klori, qr tom, No`kis-it.
   

1. Qaraqalpaq liro-epikaliq da`stanlari haqqinda

Qaraqalpaq xaliq awizeki do`retpesinde da`stanshiliq janri o`zinin` a`lwan formalig`i do`reliwi, taraliwi jag`inan ko`p o`zgesheliklerge iye. Da`stanlar xaliqtin` turmis tirishiligin, jasaw jag`daylarin du`n`yag`a ko`z-qarasin, intasin, muhabbatin o`z boyina ja`mlegen fol`klorliq do`retpe.
O`zinin` teren` mazmuni, lirikalilig`i, muzikalilig`i, xaliqlig`i jag`inan ha`zirge shekem ha`mmenin` diqqatin o`zine tartip kiyatirg`an «Ga`rip ashiq», «Sayatxan-hamra», «hu`rliha-hamra», «Yusip-Zliyxa», «Ashiq Na`jep» qusag`an da`stanlar xaliqtin` liro-epikaliq da`stanlari esaplanadi.
Ashiqliq da`stanlardin` do`reliwi o`z-o`zinen a`piwayi tu`rde do`relip, kim aytqisi kelse, aytip ju`retug`in na`rse emes. Onin` xaliqtin` su`yiwshilikke bolg`an sezimlerinin` oyaniwina baylanisli ruwxiy talabi payda etti.
Qaraqalpaq baqsilarinin` repertuarina kirgen «Ga`rip ashiq», «Sayatxan-hamra», «Ashiq Na`jep» da`stanlarin ayriqsha atap o`tiwge boladi.
«Ga`rip ashiq» da`stani qaraqalpaqlar arasina XVIII a`sir aqiri XIX a`sir basinda taraldi. Taraliw awizsha ha`m jazba tu`rinde bolg`an «Ga`rip ashiq» da`staninin` qaraqalpaqsha versiyasinin` payda boliwinda, onin` ha`r ta`repleme milliylik asiwinda ataqli shayirlardin`, baqsilardin`, sa`zendelerdin` miynetleri bar.
Da`stannin` qoljazbadag`i variantlarinda awizshag`a qarag`anda anag`urlim ken` waqiyalar so`z etiledi ha`m ja`ne de qoljazbada kitabiy a`debiy til u`lgisi bar.
«Ga`rip ashiq» da`staninin` tiykarg`i ideyasi muhabbat erkinligin jirlaw. Da`standa bir birin su`ygen eki jastin` ishki tuyg`ilari, olardin` doslari menen dushpanlarinin` qatnasi, xan menen puxara xaliq arasindag`i qarsiliq ken`nen bayan etiledi. Da`standag`i barliq waqiyalar sol da`wirdin` ko`z-qarasi menen su`wretlengen.
«Sayatxan-hamra» da eki dostin` quda boliwi, ha`mre tu`sinde Ma`mbetxannin` qizi Sayatti ko`riwi ha`m g`aybana ashiq boliwi, ko`p qiyinshiliq penen Sayatxan menen ha`mrenin` qosiliwi so`z boladi.
«Ashiq Na`jep» da`stani o`zinin` janrliq o`zgesheligi boyinsha liro-epikaliq da`stanlarg`a jatadi. Bul da`standa tiykarinan shan`araq ha`m muhabbat ma`seleleri so`z etiledi. a`sirese qaraqalpaq versiyasin tu`rkmen versiyasi menen salistirg`anda onda muhabbat haqqindag`i waqiyalar basim bolip keledi.
Da`stan Ashiq Aydin atli ustazdin` a`lbent, Nawriz, Genjemurat, a`zben degen sha`kirtleri haqqinda, a`lbenttin` menmensip o`z aldina baqsi bolaman dep ketiwinen waqiya baslanadi. a`lbent basqa jurtqa barip baqshiliq etedi ha`m u`ylenedi. Onin` Na`jep atli o`gey balasi boladi. Ol a`lbentten qasina ertip ju`riwdi soraydi. a`lbent balni uradi. Na`jep elden shig`ip ketip Ashiq Ayding`a sha`kirt boladi. Ol baqsi bolip kelip a`lbentti jen`edi. :lken baqsi boladi ha`m xannin` qizi Minayimg`a ashiq boladi. Ko`p qiyinshiliqlar menen Minayimg`a qosilip, baxitli boladi.
Da`stannin` ayirim qosiqlari haqiyqat xaliq qosiqlarina aylanip ketken.