Qarshi davlat universiteti tarix fakulteti

huquqlarining kafolatlari to`g`risida»gi Qonunga o`xshash qonunlar yo`q. 1994-yil oxiri, 
1995-yil yanvarida O`zbekiston tarixida birinchi marta mamlakat Parlamenti – Oliy Majlisga, 
mahalliy vakillik or-ganlariga ochiq, demokratik saylovlar o`tkazildi. Saylovlar xalqimizning 
siyosiy saviyasi faolligi yuksalib bora-yotganini namoyish etdi.
Ma'lumki, demokratik tartibot siyosiy hokimiyatni amalga oshirishning keng tarqalgan 
zamonaviy 
shaklidir. 
Unda 
demokratik 
institutlar, 
siyosiy 
erkinliklar 
bo`lishiga, 
mehnatkashlaming turli tashkilotlar atrofida birlashishiga imkon beriladi. Shuning uchun ham 
O`zbekiston Parlamenti fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta'minlash maqsadida mamlakatda 
avvalo ko`ppartiyaviylik, oshkoralikni ftqarolaming jamoat tashkilotlari orqali huquqlarini 
ta'minlashga qaratilgan muhim qonunlar qabul qildi. «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar 
to`g`risida» (1991-yil 14-iyun), «Jamoat tashkilotlari to `g`risida» (1991-yil 15-fevral), 
«Ommaviy axborot vositalari to`g`risida» (1991-yil 14-iyun), «Kasaba uyushmalari, ular 
faoliyatining huquq va kafolatlari to`g`risida» (1992-yil 2-iyul) qonunlari ana shular 
jumlasidandir. Oliy Majlisning 1996-yil dekabrda bolgan VII sessiyasida «Si-yosiy partiyalar 
to`g`risida»gi qonun umumxalq muhokamasidan so’ng qabul qilindi. Jumladan, qonunda: 
«Siyosiy partiya – qarashlari, qiziqishlari va maqsadlari mushtarakligi asosida tuzilgan, ja-miyat 
muayyan qismining davlat hokimiyatini shakllantirishdan iborat siyosiy irodasini ro`yobga 
chiqarishga intiluvchi hamda o`z vakillari orqali davlat va jamoat ishlarini idora etishda 
qatnashuvchi O`zbekiston fimarolarining ko`ngilli birlashmasidir», deyiladi. Bugungi kunda 
respublikada aholining turli toifalarini birlashtir-gan 5 to siyosiy partiya faoliyat ko`rsatmoqda.
Jumladan, O`zbekiston Xalq demokratik partiyasi (XDP) O`zbekiston mustaqilligi 
yillarida shakllandi. Bu partiya 1991-yil 1-noyabrda Toshkentda bo`lib o`tgan ta'sis qurultoyida 
tuzilgan. XDP O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 1991 yil 15 noyabrda ro`yxatga 
olingan.
Partiya mamlakatda adolatli jamiyat qurish, uning siyosiy va iqtisodiy mustaqilligini 
mustahkamlash, O`zbekiston xalq1ari o`rtasida tinchlik, osoyishtalik, fuqarolar totuvligini 
ta'minlash, har bir mehnatkashning moddiy va ma'naviy turmushini yaxshilash, fugarolarning 
teng konstitutsiyaviy haq-huquqlarini himoya qilishni o`z oldiga maps ad qilib qo'ygan.
O`zbekiston XDPsining oliy organi – qurultoy 5 yilda bir manta chaqiriladi. Unda 
partiyaning rahbar organlari saylanadi. O`zbekiston XDP parlament partiyasidir. O`z a'zolaridan 
Oliy Majlis va mahalliy hokimiyat organlariga saylovlar paytida nomzod-lar ko`rsatib davlat 
hokimiyati organlarining barcha bo`g`inlarida ishtirok etadi.

---

128 
O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1995-yil 24-fevraldagi qarori bilan partiyaning 
69 kishidan iborat Oliy Majlis deputatlari fraksiyasi ro`yxatga olindi. 1999-yil 5 va 19-dekabr 
kunlari O`zbekiston Respublikasi Oliy majlisiga saylangan deputatlardan 48 nafari Xalq 
Demokratik partiyasiga mansub a'zolardir. Hozirda O`zbekiston XDPsi tarkibida 218 viloyat, 
shahar va tuman kengashlari, 13 ming 665 boshlang`ich, jumladan, 3952 hududiy tashkilotlar 
ish olib bormoqda. Uning 420 mingga yaqin a'zosi bor. O`zbekiston XDPsining «O`zbekiston 
ovozi», «Goloc Uzbekistana» gazetalari nashr etilmoqda. XDP V qurultoyi qarori bilan 2006-yil 
yanvar-iyun oylarida partiya a'zolari qayta ro`yxatdan o`tkazildi. 2007-yil 1 yanvariga ko`ra 
uning safida 344 mingga yaqin a'zo bor. Ayni paytda XDPning barcha viloyatlar, 
Qoraqalpog`iston Respublikasi va Toshkent shahar tashkilotlari mavjud. Ular tarkibida jami 
11576 to boshlang`ich partiya tashkiloti faoliyat olib bormoqda. O`zbekiston istiqloli yillarida 
siyosiy kuch sifatida shakllangan partiyalardan yana biri «Vatan taraqqiyoti» (VTP) 
partiyasidir. U 1992-yil 24-mayda Toshkentda bo`lib o`tgan ta'sis qurultoyida tuzilgan. Ushbu 
qurultoyda uning Dasturi, Nizomi qabul qilinib, O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi 
1992-yil 10-iyulda ro`yxatga olgan. Partiyaning asosiy maqsadi mustaqil O`zbekiston 
Respublikasida yashayotgan barcha millat va elatlarning umumiy manfaatlariga mos keladigan 
siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy demokratiya prinsipla-riga asoslangan, yangi ijtimoiy 
munosabatlar qaror topgan adolatli figlarolik jamiyatini qurishdir.