Qarshi davlat universitetining pedagogika instituti pedagogika fakulteti

2. Yozgi va qishgi Olimpiya o'yinlari.
Yozgi Olimpiya o‘yinlari Afinadan Stokgolmgacha. P.Kubertenning g'oyasi bo'yicha olimpiya o'yinlari turli shaharlarda o'tkazila boshladi, bu olimpiya harakati xalqaro tus oldi. XX asr o'yini sifatida II Olimpiya o'yinlari 1900-yil Parijda tashkil etildi. O'yinlar 3 oy davom etdi. (Afinadagi I Olimpiya o'yinlari 10 kunda tugagan edi). O'yin dasturiga akademik eshkak eshish, 200 m.ga yugurish, bosqon uloqtirish, yelkan sporti, suv polosi, regbi, futbol, otda yurish, kamondan o'q otish, golf o'yini kabilar yangidan kiritildi. Ochkolar to'plash bo'yicha Fransiya sportchilari ustun kelib, birinchi bo'lishdi. III Olimpiya o‘yini Sent-Luisda (AQSH) 1904-yilda o‘tkazildi. Unda 13 mamlakatdan 687 sportchi ishtirok etdi. Tashkilotchilar qizil tanlilar uchun o‘yinlarga alohida kun ajratishdi va ularni «antropologik» deb atashdi. Bunga P.Kuberten qarshi chiqdi, ya’ni irqiy kamsitishlarga sportda yo‘l qo'yilmasligini ta’kidladi. Bu o‘yinda yangidan boks, minoradan suvga sakrash, erkin kurash bo'yicha ham musobaqalar tashkil etildi. 1906-yil Yunonistonda I Olimpiadaning 10 yilligini nishonlash uchun «Olimpiada oralig‘i» ' musobaqalari o‘tkazildi. U milliy doiradagina tashkil etildi va 20 davlatdan 2 ming kishi qatnashdi. IV Olimpiada 1908-yilda Londonda tashkil etildi. Unda 22 davlatdan 2035 sportchi ishtirok etdi. Angliya sportdagi eski an’analar va ilg‘or tajribalarga ega bo‘lgan barcha tadbirlarni o‘yinlarda namoyish etdi. Rus sportchilari birinchi marotaba (8 kishi) Olimpiya o‘yinlarida ishtirok etdilar. V Olimpiada 1912-yil Stokgolmda tashkil etildi va unda 28 mamlakatdan 2437 sportchi qatnashdi. Masobaqalar das- turiga yangidan hozirgi zamon beshkurashi, 5-10 km.ga yugurish, yengil atletika estafetasi (4x100 va 4x400 m.) kiritildi. Xotin-qizlar suzish bo‘yicha birinchi marotaba ishtirok etishdi. VI Olimpiya o‘yinlari 1916-yil Berlinda o‘tishi lozim edi lekin Birinchi jahon urushining davom etishi, uning sababchisi Germaniya ekanligi tufayli bu o‘yinlar o‘tkazilmadi. Lekin XOQning qarori bilan o‘yinlarning tartib soni (VI o‘yin) hisobda saqlanishi ko‘zda tutildi. VII Olimpiada Antverpen (Belgiya) shahrida 1920-yilda o'tkazildi. O'ymlarga Germaniya sportchilari qo‘yilmadi, shuningdek, yosh sovetlar mamlakati ham o‘yinlarga taklif etilmadi. Chunki awalgi Rossiya xalqaro miqyosda o‘z mavqeini yo‘qotgan edi. 0 ‘yinlarda 23 mamlakatdan 2607 nafar sportchi ishtirok etdi. Yengil atletika turlarida AQSH sportchilari ancha ustun kcldi, Finlandiya sportchilari ham muvaffaqiyatli qatnashdi. Norasmiy hisoblarga ko‘ra, ko‘p ochko to‘plagan AQSH jamoasi birinchi, Shvetsiya — ikkinchi, Angliya — uchinchi va Finlyandiya — to‘rtinchi o‘rinlami egalladi. VIII Olimpiada Parijda 1924-yilda o'tkazildi. O'yinlarda 44 mamlakatdan 3072 sportchi qatnashdi. Ko‘pgina sport turlari bo'yicha AQSH sportchilari yaxshi natijalarga erishib, ustunlikka ega bo‘lishdi. IX Olimpiada Amsterdamda 1928-yilda tashkil etildi, unda 46 mamlakatdan 2884 sportchi ishtirok etdi. X Olimpiada Los-Anjelesda (AQSH) 1932-yilda o'tkazildi. Bunda 38 mamlakatdan 1873 sportchi qatnashdi. Yengil atletika va boshqa sport turlarida juda ko'p rekordlar o'matildi. E.Tollan (AQSH) 100 m. masofaga yugurishda 10,3 soniya bilan rekord o'matdi. Bu natija XVII Olimpiada o'yinlarigacha (1960) o'zgarmadi. Suvda suzish bo'yicha yaponlar 5 ta oltin medalga sazovor bo'lib, AQSH sport- chilaridan ustun keldi. XI Olimpiada Berlinda 1936-yilda o'tkazildi. Lekin bunda XOQ va Xalqaro sport federatsiyalari qatnashmadi, chunki Germaniyada fashizm rivojlanib borayotgan edi. Bu millatchilik va bosqinchilikka qaratilgan edi. Shunday bo'lsa- da, 43 mamlakatdan 3936 sportchi o'yinlarda ishtirok etishdi. Amcrikalik yengil atletikachi Jessi Ouens 4 ta oltin medal ol- ishga erishdi, ya’ni u 100, 200 m.ga yugurish, uzunlikka sakrash va 4x100 m. estafetada g'olib chiqdi.