P n =
p g z (4.3) bu yerda
p – yuvuvchi suyuqlikni zichligi, kg/m
3
.
Agarda yuqorida yotuvchi jinslarda undan ham yuqorida yotuvchi qatlamlarni
bosimi natijada siqilib chiqishi sodir bo‘lsa, shu siqilib chiqadigan qatlamni
balandligida + 50 m (siqilib chiqarilgan jinsni osti va ustidan 25 m dan), tashqi bosim
uchun geostatik bosim qabul kilinadi.
P n =
ob g z (4.4) bu yerda
ob – yuqorida joylashgan tog‘ jinslarini hajmiy massasi o‘rtacha
og‘irligi;
ob – chuqurlik oshgan sari o‘zgaradi, lekin takribiy hisoblashlar uchun
ob
2300 kg/m
3
deb qabul kilinadi.
Tashqi ortiqcha bosim vaqt o‘tishi bilan ko‘pchilik oraliqlarda o‘zgarmaydi.
Eng katta tashqi ortiqcha bosim ichki bosimni tushishi jarayonida hosil bo‘lishi
mumkin. Masalan, mahsuldor qatlamdan suyuqlik oqimini olish maqsadida quduqni
o‘zlashtirish jarayonida yoki eksplutatsiya tugash bosqichlarida. Neftli quduqlarda
eng kichik ichki bosim quyidagi formula bilan hisoblanadi.
P b =
j g (z-z sn ) (4.5)
35
Gazli quduqlar uchun gazli suyuqlik bilan to‘ldirilgan uchastkalarda
eksplutatsiya so‘ngida eng kichik ichki bosim, ya’ni z sn
z
z, bo‘lgan jarayonda
P b = (P pl ) min -
j g( z pl – z) (4.6) Unda yuqorida joylashgan uchastkada ( 0
