Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

 P
on 
– ( k
a
 

b
 -

on
 ) g z 

; (4.20) 
yuqorigi uchastkada 
P
BN 

k
b

 P
on 
– ( 

ds
 -

on
 ) g z 

; (4.21) 
(4.19) va (4.20) formulalar bo‘yicha hisoblashlarni bajarib, turli chuqurliklar 
uchun epyura tuzilib mustahkamlikni uzilish qiymatlari qo‘yiladi. Epyuradan R
BN
zarur mustahkamligini eng katta qiymati har bir seksiya uchun topiladi, 
hisoblashlardan keyin olingan ezilishga qarshiligi quvurni mustahkamligi R
B
qiymati 

---

38 
bilan taqqoslanadi. Agar zarur bo‘lgan R
BN
mustahkamligidan quriladigan seksiyada 
katta bo‘lsa, tizmani shu uchastkasini qisqartirish (soddalashtirish) lozim. Z ga 
nisbatan (4.19) va (4.20) tenglamalarni echamiz:
Ostki va o‘rta uchastkalarda 
k
b
 P
on
 -P
B 
z 

----------------------; (4.22) 
k
b
 g ( k
a
 

b
 -

on
)
Yuqori uchastkada 
k
b
 P
on
 -P
B 
z 

----------------------; (4.23)
k
b
 g ( 

ds
 -

on
)
Bu yangi formulalar P
BN
=P
B 
shart bajariladigan z
c
chuqurlikni tepishga 
yordam beradi. Agar ichki ortiqcha bosim chuqurlik oshgan sayin kamaysa, unda z
i 
chuqurlikda yuqori kesimi R
Bi 
mustahkamlikka ega bo‘lgan seksiya joylashtiriladi, 
undan yuqorida joylashgan qismi undan ham mustahkam bo‘lgan quvurlar 
joylashtiriladi. Buning uchun adabiyotdan shu mustahkamlikka ega bo‘lgan quvur, 
lekin devorini qalinligi katta bo‘lgan (yoki shu devorini qalinligi katta bo‘lgan yoki 
shu devor qalinlikdagi, ammo mustahkamlik guruhi katta bo‘lgan) topiladi, mos 
keluvchi formulalardan (4.21), (4.22) biri yordamida ularni tushirish ruxsat etadigan 
tushirilish chuqurligi qidirib topiladi. Yangi seksiyani balandligini (uzunligini) 
dastlabki tushirilgan chuqurlikdan shu seksiyani ayirish usuli bilan hisoblanadi. 
Agarda chuqurlik oshgan sayin ichki ortiqcha bosim oshsa, (4.21), (4.22) formulalar 
bo‘yicha, nazarda tutiladigan quvurlar seksiyasini ostki kesimi chuqurligi topiladi. 
Navbatdagi ostda joylashgan seksiya uzilishga mustahkamligi katta bo‘lgan 
quvurlardan tashkil etiladi. 
Tizma 
konstruksiyasini 
mustahkamligini chuzilishga ham tekshiriladi. 
Chuzilishga tekshirish odatda qo‘yidagicha amalga oshiriladi. Eng katta o‘q 
yo‘nalishli kuchlar yig‘indisi P
os
tahminan tezma uchastkasini og‘irligiga teng 
(nazarda tutiladigan kesimli ostki qismida joylashgan kesim) havodagi og‘irligi va 
mustahkamlik sharti qo‘yidagicha yoziladi: