Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti y. L karimov., Z. Y latipov., U. X eshonqulov., O. A qayumov

Sementlovchi modda. Cho‘kindi jins bo‘laklari joyda vaqt o‘tishi bilan 
to‘plangan har bir bo‘lak orasida erigan oxak yoki gill kirib, ularning birini ikkinchi 
bilan biriktiradi. Sementlovchi (biriktiruvchi) modda har xil bo‘lishi: gilli temirli, 
oxakli, kremniyli, fosforitli va aralash (gilli–ohakli) moddalar bo‘lishi mumkin. 
Cho‘kindi jinslarni tavsiflashda ularning sementlovchi qismini aniqlash shart. Chunki 
jinsning zichligi, qattiqligi va tuzilishi sementlovchi qismga bog‘liqdir.
Metamorfik tog‘ jinslari va turlari.
Metamorfik jinslar yer qobig‘ida juda keng tarqalgan bo‘lib, metamorfik jinslar 
mavjud bo‘lgan jinslarning yuqori harorati va bosimi ta’sirida qayta kristal-lanishi 
bilan bog‘liq bo‘lgan metamorfik jarayonlardan hosil bo‘ladi. 
Metamorfizmda boshlang‘ich jinslarning minerallik tarkibi, harorati va 
bosimining o‘zgarishi jarayonida, u sezgir jinslardan tarkib topganligi sababli 
o‘zgaradi. Bunday minerallar yangi sharoitlarda atrof muhitning buzilishi 
muvozanatidan kelib chiqadi va ular qayta kristallanib mustahkam jinslarga aylanadi. 
Bunga ko‘pincha metamorfizm jarayonida paydo bo‘lgan uchuvchan komponentlar, 
ya’ni suv va uglekislotalarning ishtiroki tufayli imkon yaratiladi. Bunda jinslardagi 
mineral tarkibining o‘zgarishi bilan uning strukturasi ham o‘zgaradi. 
Turli sharoitlarda hosil bo‘lgan metamorfizm, albatta turli xildagi natijalarga 
olib keladi.
Shuning 
uchun 
ham 
regional 
metamorfizm, 
avtometamorfizm, 
denamometamorfizm va ultra metamorfizmlarida hosil bo‘lib, ular bir - biridan 
keskin farq qiladi.
Bu jinslarda metasomotoz jarayoni, ya’ni jinslar kimyoviy tarkibining 
ahamiyatli o‘zgaruvchanligi tufayli farq qiladi.
Metamorfik tog‘ jinslari, endogen jarayonlarga kirib keluvchi–metomorfizm 
jarayoni natijasida hosil bo‘ladi.

---

26 
Metomorfizm
–deb yer qobig‘ining ma’lum chuqurliklarida yuqori 
temperaturali, kuchli va kimyoviy aktiv moddalarning kristallanib boshqa jinslarni 
hosil qilishiga aytiladi. Metomorfizm jarayoni uch xil bo‘ladi, ya’ni: Kontakt