Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti y. L karimov., Z. Y latipov., U. X eshonqulov., O. A qayumov

Yuvish orqali fraksiyalarga ajratish usuli. Tahlil uchun olingan namuna maxsus 
chinni kosachalarga solinib, suv va 0,5 sm3 5% li ammiak eritmasida namlanadi. 
Namlangandan keyin 10—15 minut o‘tgach, qorishma rezina qinli tayyoqcha 
yordamida ezilib aralashtiriladi va 30—40 mm qalinlikda suv solinib hosil bo‘lgan 
suspenziya loyqalantiriladi hamda 10—15 s tindiriladi. Suvni cho‘kmagan 
zarrachalar bilan birga, teshik o‘lchamlari 0,1 mm bo‘lgan elakka ag‘dariladi. 
Loyqalashtirish va ag‘darish cho‘kma ustidagi suvning to‘liq tiniqlashishigacha 
amalga oshiriladi. Elakda qolgan zarrachalar rezinali siqma nokcha yordamida chinni 
kosachaga yuvib tushiriladi. Qumli jinsning yuvilgan namunasi havo quruqligi 
darajasida quritilib kosacha bilan birga tortiladi. Jinsning 0,1 mm dan kichik bo‘lgan 

---

106 
o‘lchamli zarrachalari og‘irligi tahlil uchun olingan namunaning massasi bilan 
yuvilgandan keyin quritilgan qumli jins namunasi og‘irligi orasidagi farq bo‘yicha 
aniqlanadi. Yuvilib havo harorati darajasida quritilgan massasi elaklar jamlamasidan 
o‘tkaziladi. Har bir elakda qolgan fraksiyalar maxsus stakanlarga solib tortiladi va 
tahlil natijalari jurnaliga yozib boriladi (6-jadval). Hisob dastlab olingan havo 
haroratida quritilgan o‘rtacha namuna og‘irligiga nisbatan protsentda aniqlanadi. 
JINSLARNING GRANULAMETRIK TARKIBINI ELASH USULI YORDAMIDA 
OLINGAN NATIJALARINI YOZIB BORISH JADVALI 
6-jadval 
Elaklar ko‘zlarining 
o‘lcham, mmi 
Elak jamlamalarida qolgan 
zarrachalar o‘lchami, mm 
Ha bir elak jamlamasida 
qolgan zarralar miqdori 
10 
10 dan katta 
g 
% 
5 
5–10 
2 
2–5 
1 
1–2 
0,5 
0,5–1 
0,25 
0,25–0,5 
0,1 
0,1–0,25 
Elak tagi 
0,1 dan kichik 
 
Tahlil uchun olingan namuna o‘rtacha miqdorini aniqlashda o‘rganilayotgan jins 
tarkibida bo‘lgan o‘lchami 2 mm dan katta zarralarni ko‘p-ozligiga e’tibor beriladi. 
Agar jins tarkibi 2 mm dan katta bo‘lgan o‘lchamli zarralardan tashkil topgan bo‘lsa, 
100 g; 10 % gacha 2 mm o‘lchamdan katta bo‘lgan zarralardan tashkil topgan bo‘lsa, 
500g; 10 dan 30% gacha 2 mm o‘lchamda katta bo‘lgan zarrachalardan tashkil 
topgan bo‘lsa, 1000 g; 30 % dan ortiq 2 mm o‘lchamdan katta bo‘lgan zarrachalardan 
tashkil topgan qumli jinslardan kamida 2000 g miqdorda namuna olinadi.