Qatrada quyosh aksi
Oson necha ming Ka’bani obod aylash
Download 0.89 Mb. Pdf ko'rish
|
ruboiy gulshani
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1 Vale — va lekin.
- ABU ALI IBN SINO t ( 9 8 0 - 1 0 3 7 )
Oson necha ming Ka’bani obod aylash,
Mushkul vale3 bir kimsa dilin shod aylash. Lutf ila bir ozodni qul etmoq mushkul, Oson vale mingta qulni ozod aylash. 1 Sahfa — sahifa, bet. 2 Xatm qilmoq — tam om lash, tugatish. 1 Vale — va lekin. 22
10 Bul umr bahor erka yeliga qolsin! Bul diydami — tog'larni seliga qolsin! Shunday yashakim, ko‘z yumsang, hayrat qoMini Tishlamak ishi bashar eliga qolsin! ABU ALI IBN SINO t ( 9 8 0 - 1 0 3 7 ) Yetti iqlimga mashhur va ma’lum allomalardan bo‘lgan ulug‘ vatandoshimiz Abu Ali ibn Sinoning to‘liq ismi — Abu Ali Husayn ibn Abdulloh ibn Hasan ibn Ali. Otasi Abdulloh asli balxlik bo‘lib, som oniylarning davlat xizmatchilaridan edi. U Nuh ibn Mansur Somoniy (976— 997) hukmronligi davrida xizmat taqozosiga ko‘ra Buxo- roning Xarmaysan (Romitan, hozirgi Peshku) tumani- dagi Afshona qishlog‘iga kelib, ma’muriy ishlarga boshchilik qiladi. Shu yerlik Sitorabonu degan qizga uylanadi. Husayn Afshonada tug‘iladi. 985-yili Husaynlar oilasi Buxoroga ko‘chadi. Shaharda u ilm tahsili bilan mashg‘ul boMadi. 0 ‘z davrining yetuk olimlaridan bo‘lgan Abu Abdulloh Notiliy va Ismoil Zohid q o ‘lida m antiq, falsafa, fiqh va riyoziyot asoslarini o‘rganadi. U 10 yoshidayoq Qur’oni karimni yod bilar, sarf-u nahv va adab ilmini o ‘zlashtirib oigan edi. Keyin tib ilmi bilan qiziqib, qisqa bir muddatda uni egallab oladi. Bu sohada u tezda barcha tabiblardan-da o‘tib ketadi. Buxoro amiri Nuh ibn Mansurni davolaganidan keyin uning shuhrati oshib ketadi. Abu Ali ibn Sino butun dunyoda tabobat ilmining sultoni sifatida mashhur. Olamshumul tibbiy asarlari tufayli G ‘arbda Avitsenna nomi bilan dong taratgan bu buyuk 23
inson Sharqda ko‘proq zabardast faylasuf sifatida mashhur bo‘lgan. «Shayx ur-rais» — «Donishmandlar sarvari» faxriy unvoni ham, awalo, uning buyuk faylasufligiga ishora qiladi. Sharqda Hakim laqabi ham faylasuf olim va muta- fakkir adiblarga berilgani ma’lum. Turli manbalarda Ibn Sinoning 450 dan ziyod asar yozganligi qayd etiladi. Lekin bizgacha bu muazzam merosdan 160 tasi yetib kelgan. Shundan 80 tasi falsafaga, 43 tasi tabobatga, qolganlari mantiq, psixologiya, tabiiyot, astronomiya, matematika, kimvo, musiqa, axloq, ada- biyot va tilshunoslikka oid. Ibn Sino san’atkor shoir, yetuk tilshunos va nuktadon adabiyotshunos ham hisoblanadi. 1000-yilda Buxoroda yozgan «Al-mazmu’» (keyinchalik «Al-hikmat al-aruziya» nom i bilan m ashhur b o ‘lgan) risolasidayoq aruz masalalarini chuqur tekshirgan olimning adabiy qarashlari Aristotel va Forobiy ta ’sirida shakllangan. Allomaning shogirdi Juzjoniy sanab o‘tgan kitoblari ro‘yxatida ham adabiyotshunoslikka oid «Al-mantiq bi ash -sh e’r», «Al-qasoid fil-uzmat val-hikmat» asarlarini uchratamiz1. U tilshunoslikka doir «Lison ul-arab», «Maxorij ul-hu- ruf» asarlarini yaratgan. Juzjoniy uning tilshunoslik bilan jiddiy shug‘ullangan davrida 3 ta qasida yozgani va ularda eng kam ishlatiladigan nodir so‘zlami qo'llaganidan xabar beradi2. Ibn Sino «Risolat ut-tayr» («Qush haqidagi risola»), «Hayy ibn Yaqzon» («Uyg‘oq o ‘g‘li Tirik»), «Salomon va Absol», «Yusuf», «M e’rojnojna» nomli falsafiy maz- mundagi qissalari bilan ramziy-irfoniy adabiyotni ham boshlab berdi. X ususan, «Risolat u t-tayr» qissasi Farididdin Attorning m ashhur «M antiq ut-tayr» va Alisher Navoiyning «Lison ut-tayr» dostonlari yaratili- Download 0.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling