Qo’l va gavda skeleti oyoq va bosh skeleti. Gavda skeleti

berkituvchi teshik
deb ataladi. Chanoq (pelvis) bo ‘shlig‘i katta va 
kichik bo ‘shliqqa boiinadi. Kichik bo‘shliqda qovuq, to ‘g‘ri ichak 
va jinsiy organlar joylashadi. Xotin-qizlar chanogi keng va chanoq 
b o‘shlig‘i silindr shaklida, erkaklar ch ano g i esa konus shaklida 
b oiadi.

Chanoq suyaklari qov birikmasi va boylamlar yordamida o'zaro 

birikadi. Bu suyaklar dum g‘aza suyagiga dum g‘aza-yonbosh 
b o‘g‘imini paydo qilib tutashadi. Bo‘g‘im ustida pishiq boylamlar 
mavjud. Yonbosh - bel, dumg‘aza - do ‘mboq va dumg'aza — o‘siq 
boylamlari chanoq boylamlariga misol boiadi.
Berkituvchi teshik biriktiruvchi to ‘qimadan tuzilgan berkituvchi 
membrana bilan qoplangan. Teshikning faqat yuqori tomoni ochiq 
qoladi, shu yerdan qon tomirlari va nervlar o ‘tadi.


58

O yoqn in g erkin su yaklari. 
Son suyagi, boldir va oyoq panjasi 
suyaklari oyoq skeletining erkin suyaklarini tashkil etadi.

Son su ya g i 
(femur) odam skeletidagi naysimon suyaklarning eng 
kattasi. Uning yuqori uchida yaxshi rivojlangan boshchasi, bo‘yni 
va mushaklar kelib birikadigan do‘mboqlari bor. Bu do‘mboqlar 
katta va kichik ko‘stlarni hosil qiladi. Son suyagining boshchasi 
nomsiz suyakdagi quymich kosasiga kirib turadi. Suyakning pastki 
uchi kengaygan bo ‘lib, ichki va tashqi do‘mboqlardan iborat. Bu 
do‘mboqlar orasida chuqurcha bor. D o ‘mboqlarda katta boldir 
suyagi bilan birikish uchun bo‘g‘im yuzlari bo ‘ladi.

T izza qopqog 4 y o k i tiz za u sti su ya g i 
(patella) uchburchak shaklda 
bo‘lib, to ‘rt boshli son mushagi payi orasida yotadi va tizza bo‘g‘imi 
hosil qilishda ishtirok etadi.


B o ld ir su ya k la ri 
katta va kichik bo ‘ladi. K atta boldir suyagi 
(tibia) kichik boldir suyagiga nisbatan yaxshi rivojlangan bo'lib, 
yuqori uchi bilan son suyagiga, pastki uchi bilan oshiq yoki tovon 
usti suyagiga birikadi. Katta boldir suyagi uch qirrali. Oldingi qirrasi 
anchagina b o‘rtib chiqqan va suyakning yuqori tomonida g‘adir- 
budurlikka aylanadi. K atta boldir suyagining pastki uchida o ‘siq 
(ichki to ‘piq) bor. Kichik boldir suyagi (fibula) uzun va ingichka 
bo‘lib, katta boldir suyagining tashqi tomonida joylashadi. Suyakning 
yuqori va pastki uchi yo‘g‘onlashgan. Yuqori uchi boshcha, pastki 
uchi esa tashqi to ‘piq deb ataladi. Kichik boldir suyagi ham katta 
boldir suyagiga o ‘xshab uch qirrali. Kichik boldir suyagining yuqori 
va pastki uchlari katta boldir suyagiga tashqi tomondan birikadi.