Qo’l va gavda skeleti oyoq va bosh skeleti. Gavda skeleti

T irsak va b ila k su ya k la ri 
uzun naysimon suyaklar b o iib , qo‘1 
skeletining bilak qismini tashkil qiladi. Tirsak suyagi(ulna)ning yuqori 
uchida toj va tirsak o ‘siqlari b o iib , ular orasida yelka suyagi bilan 
birikish uchun oysimon o ‘siq bor. Suyakning pastki uchi boshcha 
bilan tugaydi, boshcha orqasida bigizsimon o ‘siq bor. Bilak suyagi 
(radius)ning pastki uchi yo‘g‘on b o iib , kaft usti suyaklari va tirsak 
suyagi bilan birlashadigan b o ‘g‘im yuzalari ham da bigizsimon 
o'siqlari bor. Bilak suyagining yuqori uchida boshchasi, undan 
pastroqda bo‘yni joylashadi. Bilak suyagining boshchasida yelka 
suyagining sharsimon bo‘g‘im yuzasi bilan birikish uchun maxsus 
chuqurcha boiadi.


Q o 
7 

pan jasi su ya k la ri 
(ossa manus) kaft usti, kaft va barmoq 
suyaklaridan tashkil topadi. Kaft usti suyaklari ikki qator joylashadi. 
Har qaysi qatorda 4 tadan mayda suyak boiadi. Yuqori qatorda 
(bilak suyagi tomonidan hisoblaganda) qayiqsimon, uch qirrali va 
no'xatsimonli suyaklar, pastki qatorda esa ko ‘p burchakli katta

57

suyak, ko‘p burchakli kichik suyak, boshchali va ilgakli suyaklar 

bor. Yuqori qatordagi suyaklarning uchtasi bilak suyagi bilan 
tutashadi. Kaft ustining ikkinchi qator suyaklari kaft suyaklari bilan 
birikadi. Kaft suyaklari besh dona kalta naysimon suyak b o iib , bir 
uchi bilan kaft usti suyaklariga, ikkinchi uchi bilan barmoqlarning 
asosiy falangasiga birikadi. H ar qaysi barmoqda (bosh barmoqdan 
tashqari) bir-biri bilan tarmoqsimon bo ‘g‘imlar yordamida birikkan 
uchtadan falanga boiad i. Bularga asosiy falanga, o ‘rta falanga va 
tirnoq falangasi kiradi.
Q o‘1 skeletidagi suyaklar bir-biri bilan yelka bo ‘g‘imi, tirsak 
bo‘g‘imi, bilak-kaft usti bo‘g‘imi, kaft usti-kaft bo‘g‘imlari hosil qilib 
birikadi. Yelka suyagi bilan kurak suyagining birikish joyida sharsimon 
b o ‘g ‘im-yelka b o ‘g ‘imi hosil b o ia d i. Bu b o ‘g‘im k o ‘p o ‘qli 
boiganligidan qoin i har xil harakatlanishiga (bukish, yozish, tanadan 
uzoqlashtirish, tanaga yaqinlashtirish va boshqalarga) imkon beradi.
Tirsak bo ‘g‘imi uchta suyakning birikishidan hosil boiganligi 
bois murakkab bo‘g‘im hisoblanadi. Tirsak b o ‘g‘imi yelka-tirsak va 
bilak-tirsak suyaklari o‘rtasidagi proksimal bo‘g‘imdan shakllanadi. 
Bu b o ‘g‘imlarning bitta umumiy kapsulasi va yagona b o ‘g‘im 
b o‘shlig‘i bor. Tirsak bo‘g‘imida faqat bukish va yozish harakatlari 
b a ja rila d i. 
Bu b o ‘g ‘im ham pish iq b o y lam lar bilan 
mustahkamlangan. Bilak-kaft usti bo ‘g‘imi ellipssimon b o iib , qo ‘l 
panjasini bukish va yozish, uzoqlashtirish va yaqinlashtirish 
funksiyasini bajaradi.

Oyoq skeleti. 
Oyoq skeleti chanoq kamari suyaklari va oyoqning 
erkin suyaklariga boiinadi. Chanoq kamari ikkita nomsiz suyak, 
dumg‘aza va dum suyaklarining birikishidan hosil boiadi. Har qaysi 
nomsiz suyak bir-biriga birlashib ketgan (16 yoshga kirganda) 
yonbosh, qov va quymich suyaklaridan iborat. Bu suyaklar birikkan 
joyda son suyagining boshi kirib turadigan chuqurcha — quymich 
kosasi bor. Quymich suyagi bilan qov suyagi o ‘rtasida teshik b o iib , 
u