QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

Kóp baǵınıńqılı qospa gáp. Eki yamasa birneshe baǵınıńqılı 
qospa gápler kóp baǵınıńqılı qospa gáp dep ataladı. Kóp 
baǵınıńqılı qospa gáp baǵınıńqı gápleri bas gápke eki túrli 
jol menen baylanısadı. Olardıń geyparaları bir-birine ǵárezsiz 
tikkeley bas gáp penen baylanıssa, ekinshi birewleri bir-
birinen ǵárezli bolıp, izbe-iz baǵınıw jolı menen bas gápke 
baylanısadı. Usı ózgesheliklerine qaray, teń baǵınıńqılı qospa 
gáp hám izbe-iz baǵınıńqılı qospa gáp bolıp ekige bólinedi. 
Teń baǵınıńqılı qospa gáp baǵınıńqı gápleri bir-birine ǵárezsiz 
tikkeley bas gápke baylanısqan qospa gáp. Mısalı: Tal shaqaları 
bórtik shıǵarıp, kók maysalar shıǵıp, giya dalalarǵa kók kórpesin 
japqanday boldı. Olardı tómendegishe kórsetiwge boladı. (J. S.)
Tal shaqaları bórtik shıǵarıp, giya dalalarǵa kók kórpe-
sin japqanday boldı. Kók maysalar shıǵıp, giya dalalarǵa kók 
kórpesin japqanday boldı.
Teń baǵınıńqılı qospa gáptiń baǵınıńqı gápleri bas gápke 
birgelkili hám birgelkisiz, hártúrli mánide kele beredi.
Izbe-iz baǵınıńqılı qospa gáp baǵınıńqı gápleri bir-birinen 
ǵárezli bolıp, izbe-iz baǵınıw jolı menen bas gápke baylanısqan 
qospa gáp dep ataladı.
Jay gápleri bir-biri menen dizbeklesiw hám baǵınıw jolı 
menen aralas baylanısta kelgen qospa gápler aralas qospa gáp 

---

106
dep ataladı. Aralas qospa gápler eń kemi úsh yamasa onnan 
da kóp jay gáplerden dúziledi. Mısalı: Ernazar hayran bolıp, 
Qasımǵa júdá qatal názerin taslap edi, ol otırıwǵa taqat ete 
almay, ornınan tikeyip esikke qaray sekire bergeni, aǵa biy 
shalǵayınan tutıp qaldı.
132-shšnš®šw.
Berilgen qospa gáplerdi túrlerine ajıratıń. Irkilis belgiler-
ine itibar beriń.
1. Bıyılǵı gúzdiń ózgesheligi hám erte, hám suwıq edi, tústen 
keyin suwıq samal turıp, hawanı bult qaplaydı da, keshke taman qar 
jawıwǵa qaradı. (T. Q.) 2. Kórip tursız ba, Ernazardıń otawı tozǵan, 
bul ákesi Mırjıqqa Aydos baba tiktirip bergen otaw edi, sol ushın 
jáne bir otawdıń pulın qosıp jıynayıq, Ernazar azat bolıp kelsin hám 
jańa otawǵa kirsin. (T. Q.) 3. Hawa ashıq bolǵanı menen, elp et-
ken samal joq. Bunıń sebebiniń ne ekenin qayıqshılar da bilmedi, 
al azǵantay ǵana elpip esken samal bolǵanı menen, nuw qaraǵay 
qamıs anaw-mınaw samallardı jibermey turǵan edi. (A. B.) 4. mura-
tov burın sózge sheber, iske pısıq bolsa da, ol bul saparı tosınnan 
esitkenge me, ya bolmasa onıń awzına sóz túspedi me, áytewir usı 
saparı ol apalaqlap qaldı. (Ó. X.) 5. Eger de kimde-kim bir-birewge 
jaqsı túsinse, ekewiniń almaytuǵın qamalı qalmaydı, olar birge pár-
waz ete aladı, diydilegen jerine hesh qıynalmay jetedi. (Ó. X.) 6. 
Dúnya isleriniń túyini aqıl menen sheshiledi, qay jerde aqıl húkim-
lik súrmese, sol jerde insap bolmaydı. (A. Sh.)