QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

22-shšnš®šw.
Qara háripler menen jazılǵan sózlerdiń qollanılıwında neni 
ańlaysız? Qalay bolǵanda sózlerdiń, pikirdiń mánilik úylesimi durıs bolar 
edi? Anıqlań. 
Birneshe jıl burın Azerbayjan baǵmanları tóselip ósetuǵın limon-
lardı ósirdi. Astra subtropikalıq úlkesinde bunday aǵashlar birneshe 
mıń. Bunday limonnıń artıqmashılıǵı qardıń astında ósedi. Bir jılı 
Astrada qalıń qar boldı. Sonda úsh qabat siyle menen oralǵan limon 
aǵashlarına qalıń qar kórpe boldı. Olar usı kórpeniń astında ósti.
Ádette, stilistika biziń sóylew mádeniyatımızdıń tiykarı 
bolǵan eki jaǵdaydı kózde tutadı. Olar til stili hám sóylew 
stilinen ibarat. 
Til stili tildiń stillik qurılısına itibar beredi, sózlik quramǵa, 
grammatikaǵa baylanıslı stillik qurallardıń durıs qollanılıwın 
talap etedi. Al, sóylew stili bolsa, oy-pikirdiń maqsetine qaray 
onıń qollanılıwı boyınsha sóylewdiń túrlerine xızmeti jaǵınan 
beyimlesiw, sáykes keliw jaǵdayların úyretedi. 
Ádebiy til stili usı eki baǵdardı da óz ishine aladı. Bunda, 
ásirese, hárqanday sózdiń ádebiy tildiń ólshemine qaray durıs 
qollanılıwı ayrıqsha áhmiyetke iye. Bul onıń xızmeti hám 
qollanılıwın támiyinlewshi stillik kórsetkishi bolıp tabıladı. 
23-shšnš®šw.
Qawıs ishindegi sózlerden aytılajaq oy-pikirdi dál ańlatatu-
ǵınların tańlap alıń. Dálilleń. 

---

33
Biziń awıldıń shopanı Jamaldı hámme (jaqsı kóredi, húrmet-
leydi, maqtaydı, basına kóteredi, sıylaydı, húrmet etedi). Ol (kútá, 
dım, oǵırı, orasan, oǵada) (er júrek, batır, qaysar júrekli) adam. 
Jaqın arada oǵan mınaday (waqıya, jaǵday) ushırastı. Jamal awıldan 
alıslaw jerde qoylardı (qarawıllap tur edi, baǵıp tur edi, baqlap tur 
edi, qaytarıp tur edi, otlatıp tur edi). Qoylar qoranıń ishinde edi. 
Qoranıń bir jerin (buzıp, jarıp, qulatıp, ańsıraytıp) onıń ishine úsh 
qasqır (kelip kirdi, kirdi, shaptı). Qoylar panasız ǵáriptey (múyeshke, 
mushqa, janbasqa, qaptalǵa) tıǵılıp, (albıray basladı, sasa basladı, 
háwlire basladı, qorqa basladı, janı shıǵa basladı, tıpırshılay basladı, 
urına basladı, qobaljıy basladı). Ol bar kúshi menen qasqırlarǵa 
(táp berdi, bas saldı, umtıldı, táp qoydı, hújim jasadı, qarsı turdı). 
Qasqırlar (zıp berdi, tura qashtı, joq boldı, qarasın batırdı, ókshesin 
kóterdi). 
Solay etip, shopan qoylardı (qaysarlıq penen, batırlıq penen, er 
júreklik penen, qorqpastan) qutqarıp qaldı.