Qurbonov f. A. Tarmoq mashinalari puxtaligi

sifatining darajasini baholash deb ataladi.
Mahsulot sifatining darajasini baholash uchun mahsulotlar ikkita turkumga 
bo‗linadi: 
1. Foydalanishda sarflanadigan mahsulot.
2. O‗z resursini sarflaydigan mahsulot (1.3-rasm). 
1.3-rasm. Sanoat mahsulotlarining sinflanishi 

---

31 
I guruhga xomashyo, tabiiy yonilg‗i (foydali qazilmalar, tabiiy qurilish 
materiallari, qimmatbaho toshlar, minerallar va h.k.)lar kiradi.
II guruhga materiallar (yonuvchi-moylovchi, to‗qimachilik, yengil, og‗ir va 
boshqa sanoat, o‗rmonchilik, elektr va radiotexnika hamda sanoat materiallari va 
h.k.) kiradi.
III guruhga sarf bo‗luvchi mahsulotlar (oziq-ovqat mahsulotlari, dori-
darmon vositalari va h.k.) kiradi
IV guruhga ta‘mirlanmaydigan mahsulotlar (radiotexnika elementlari, 
masalan, rezistorlar, kondensatorlar va boshqalar; mashinasozlik elementlari 
mahsulotlari, masalan, gaykalar, boltlar, tishli g‗ildiriklar va boshqalar; dvigatellar 
va bir martalik foydalaniladigan harakatlanuvchi qismlar; pirotexnika mahsulotlari 
va boshqalar) kiradi.
V guruhga ta‘mirlanadigan mahsulotlar (radiotexnik qurilmalar, texnologik 
va sinov qurilmalari, qishloq xo‗jaligi va transport mashinalari, turli xil 
maqsadlarga mo‗ljallangan kompleks va optik-mexanik tizimlar) kiradi. Sanoat 
mahsulotlarining birinchi sinfiga I, II, III; ikkinchi sinfiga esa IV, V guruhlari 
mansubdir. 
Mahsulotning ko‗rsatilgan tavsiflanishining qo‗llanishi quyidagi amallarni 
bajarishda bir qator yengilliklar yaratadi:
- muayyan guruh mahsulotining birgina ko‗rsatkichining nomlarini tanlashda;
- mahsulotdan foydalanish sohasini aniqlashda;
- bir yoki bir nechta asos bo‗luvchi namunalar sifatida tanlab olishda;
- mahsulotning sifat ko‗rsatkichlari nomlariga davlat standartlarining 
tizimlarini yaratishda.
Sifatni har taraflama o‗z ichiga oluvchi, uning hamma tomonlarini 
ta‘minlovchi hamda mahsulotning barcha hayotiy bosqichlarini qamrab oluvchi 
faoliyat sifat tizimlarini bildiradi. Sifatli ish marketing (bozor tahlili va savdo-sotiq 
ishlari) sohasidan boshlanib, mahsulotning ishlatilishidan hosil bo‗ladigan 
chiqindilardan 
foydalanish 
bosqichi 
bilan 
yakunlanadi 
(1.4-rasm). 
Bu 
bosqichlarning yig‗indisini sifat halqasi tashkil qiladi.

---

32 
Sifat tizimlarida mahsulot sifatini baholashning uslubiy asoslariga, ayniqsa, 
mahsulotni majburiy va ixtiyoriy sertifikatlashtirishga alohida talablar qo‗yiladi, 
bunda quyidagilar deyarli to‗liq ta‘minlanadi:
- mahsulotning iste‘moldagi hamma xossalarining kompleks tahlili va 
xolisona baholanishi, xavfsizliligi va ekologikligi namoyon bo‗lish imkoniyati;
- keltirilgan baholanishga asoslanib, iste‘molchi tomonidan mahsulotning 
ishlatilishdagi va ekologik hamda mahsulot va uning sifatini (amaldagi bozor 
sharoitida) noto‗g‗ri baholanish xavfidan ijtimoiy himoya qilishga zamin yaratish. 
Mahsulot sifatini boshqarish bu mahsulotni yaratish davrida, ekspluatatsiya 
qilish jarayonida yoki iste‘mol qilishda sifat ko‗rsatkichlarini kerakli darajada tutib 
turish uchun harakatdir.