Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari bob. Qurilish tashkilotlarida buxgalteriya hisobini tashkil qilish asoslari

Qat Чу belgilangan sotish baholarida.

Erkin sotish baholarida.

Qat’i belgilangan sotish baholari davlat organi tomonidan ma’lum ijtimoiy ahamiyatga molik tovarlar uchun belgilanadi, masalan, un, non, non mahsulotlari, o‘simlik yog‘i, shakar, dori-daimonlarning ayrim turlari, benzin, avtomobillar va shu kabilar uchun.
Erkin sotish baholari davlat organi tomonidan baholari belgilanmaydigan boshqa tovarlar uchun qollaniladi, masalan, ust-bosh kiyimlari, poyafzal, konfetlar, qandolat va shu kabilar.
Ulgurji savdo korxonalaridan olaroq chakana savdo korxonalarida tovarlar faqat sotish baholarida hisobga olinadi. Ushbu sotish baholari o‘z ichiga tovarlarni sotib olish qiymati (tannarxi) va savdo ustamalarini oladi. Tovarlarning sotib olish qiymati chakana savdo korxonalarida xuddi ulgurji savdo korxonalaridagidek tartibdaguvohlik beruvchi hujjatlar asosida hisob-kitob qilinadi. Savdo korxonasining marketing bo‘limi kelib tushgan tovarlar bo‘yicha sotish baholarini qayd etish kitobini yuritadi. Ushbu kitob quyidagi shaklda yuritiladi:
Tovarlarning chakana baholarini qayd etish reestri

JV”	Tovarning nomi	Sotib olish bahosi	Savilo ustainasi		Tovarninj sotish bahosi	Yangi halio	Kiritish sanasi	Yangi savdo usta masi summasi
			Foiz	Sunim a
1	2	3	4	5	6	7	N	9
1	Ko'k clioy, № 95	1200	10	120	1320	1400	1.03 2009	200

Chakana savdo korxonalari kelib tushgan tovarlar bo‘yicha keyingi davrlarda ularning chakana sotish baholarini talab va taklifga muvofiq oshirishlari hamda pasaytirishlari ham mumkin. Bunday hollarda yuqoridagi chakana sotish baholarini qayd etish kitobida qayta baholangan chakana narxlar to‘g‘risidagi yozuvlar 7-9 -ustunchalarda ko‘rsatiladi.
Savdo ustamalari chakana savdo korxonalari foyda olishlarining asosiy manbai hisoblanadi. Tovarlar bo‘yicha turli savdo ustamalari qo‘llanilishi sababli sotilgan tovarlarga to‘g‘ri keladigan savdo ustamasi summasi ularning o‘rtacha foizi asosida topiladi.
Chakana savdo korxonalarida ulgurj i savdo korxonalari dan farqli o‘ laroq har kuni aynan qanday tovami va qancha miqdorda sotilganligini bilish qiyin, ya’ni kassaga kirim qilingan savdo pulini chakana savdo shoxobchasida saqlanayotgan uyoki bu tovarga tegishli ekanligini aniqlab bo‘lmaydi. Bunga sabab shundaki har bir tovarning sotilishi chakana savdo shoxobchalarida bevosita hujjat bilan rasmiylashtirilmaydi. Shuning uchun chakana savdo korxonalarida tovarlar hisobining davriy tizimi qo‘llaniladi. Ushbu tizimga muvofiq oldingi va keyingi inventarizatsiya ma’lumotlari, shuningdek tovarlarning kirimiga oid ma’lumotlar asosida haqiqatda sotilgan tovarlarning miqdori aniqlanadi va topilgan summa chakana tovar aylanmasi hisoblanadi. Davriy tizimga asosan sotilgan tovarlar summasi quyidagicha topiladi:

Hisobot		Hisobot		H isobot
davri		davrida		davri		Sotilgan
boshiga tovarlar	□	kirim qilingan	□	oxirtga tovarlar	Q	tovarlar summasi
summasi		tovarlar summasi		qoldig'i

Ushbu tartibda aniqlangan sotish hajmini kassaga kirim qilingan pul mablag‘lari summasi bilan taqqoslash moddiyjavobgar shaxs tomonidan savdo puliningyashirilganligi yoki yashirilmaganligini aniqlash imkonini beradi.
Chakana savdoning ulguiji savdodan farqli jihatlaridan yana biri shundaki, davriy tizimni qo‘llanilishi chakana savdo korxonalarida har bir tovar harakatini son jihatdan hisobga olish imkonini bermaydi. Shuning uchun chakana savdo korxonalarida ulguiji savdo korxonalaridan o‘laroq tovarlarning qiymat jihatdan hisobi olib boriladi. Tovarlarning haqiqiy qoldig‘i son jihatdan faqatgina inventarizatsiya o‘tkazilganda aniqlanadi va inventarizatsiya ro‘yxatida aks ettiriladi.
Chakana savdo korxonalarida tovarlarning bevosita iste’molchilar tomonidan qoidan qo‘lga olish, oichab ko'rish, baholash, sinab ko‘rish va boshqa shu kabi holatlari ko‘p bo‘ladi. Bu o‘z navbatida chakana savdo korxonalarida ulgurji savdo korxonalaridan oMaroq tovarlarning sinish, to‘kilish, buzilish va shu kabi sabablarga ko‘ra kamayish ehtimolini katta qilib qo‘yadi. Shuning uchun chakana savdo korxonalarida tovarlarning tabiiy kamayish me’yori ulguiji savdo korxonalaridan o‘laroq balandroq bo‘ladi.
Chakana savdo korxonalariga tovarlar bilan kelgan aylanma idishlar (masalan, butilkalar, xaltalar, karton yashiklar vaboshqalar)ni yig‘ish va ta’minotchilarga topshirish vazifasi ham yuklanadi. Bu, o‘z navbatida, chakana savdo korxonalarida idishlar harakati hisobining to‘g‘ri tashkil qilishni, ular bo‘yichahisob-kitoblarni o‘z vaqtida olib borishni taqozo etadi.
Chakana savdo korxonalari o‘zlari sotib olgan tovarlarni sotishdan tashqari konsignasion hamda komission tovarlarni sotib berish bo'yicha vositachilik xizmatlarini ham ko‘rsatishlari mumkin. Sotib berish uchun olingan konsignasion va komission tovarlar chakana savdo korxonalarining balansiga kiritilmaydi. Bunday tovarlar balansdan tashqari 004 «Komissiyaga qabul qilingan tovarlar» schotida hisobga olinadi.

2. 
   Chakana savdo korxonalariga tovar operatsiyalarini hujjatlashtirish