Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Parchalanish (dekarbonizatsiya) kismida. 700...1100
o
S haroratda kalsiy va 
magniy karbonatlar SaO, MgO va SO
2
ga ajraladi, giltuproqdagi alyumosilikatlar 
SiO
2
, Al
2
O
3
va Fe
2
O
4
ga ajraladi. Xosil bo‘lgan qattiq xolatdagi kalsiy oksid 
kimyoviy boglanib, past asosli silikatlar – 2SaO 

SiO
2
, kalsiy alyuminat va kalsiy 
ferrit 2SaO 

Fe
2
O
4
larni xosil qiladi. 
Ekzotermik jarayonlar kismida. 1100 ... 1300
o
S haroratda quyidagi birikmalar 
xosil bo‘ladi: uchkalsiyli alyuminat 3SaO 

Al
2
O
3
, turt kalsiyli alyumoferrit 4CaO

Al
2
O
3

Fe
2
O
4 
, lekin kalsiy oksidning bir kismi ozod boglanmagan xolda qoladi. Bu 
davrda donachalar tulik xosil boʻlib ulguradi. 
Kuydirish kismida. 1300...1450
o
S haroratda aralashma bir oz eriydi. Bunda 
3CaO

Al
2
O
3
; 4CaO

Al
2
O
3

Fe
2
O
4
; MgO va tez eruvchi qoʻshimcha aralashmalar 
eriydi. 2CaO

SiO
2 
va
CaO eritmada aralashib, oʻzaro kimyoviy birikadi va 
klinkerning asosiy minerali 3CaO

SiO
2 
ni xosil qiladi. 

---

121 
Sovutish kismida. Klinkerni harorati 1000
o
S gacha tushiriladi, klinkerni tarkibi, 
tuzilishi turgun xolga keladi. 
Klinker maxsus sovutgichlarda tezlik bilan sovutiladi, bu esa yirik kristallar xosil 
boʻlishini oldini oladi, kaysiki tayyor mahsulotning suvga chidamliligini pasaytirib 
yuborishi mumkin. 
Maydalash. Klinker omborlarda (1...2 xafta) saklangandan sung, unga ikki molekula 
suvli gips qoʻshib maydalab tuyiladi. Xosil bo‘lgan tayyor portlandsementni saklash 
uchun siloslarga va qurilish inshootlariga junatiladi. 
Quruq usulda portlandsement ishlab chiqarishda eng kup issiklik talab qiladigani 
ajralish (dekarbonizatsiya) kismi aylanma pechlardan tashkariga maxsus kurilma 
(dekarbonizator) sifatida ajratib chiqarilgan. 
Kukun shaklidagi xom ashyo siklonli kuritgichlarga kelib tushadi, u erda chikib 
ketayotgan issik gazlar bilan isitiladi va dekarbonizatorga junatiladi. SaSO
3 
ajralgandan sung pechlarga uzatiladi va klinker xosil boʻlish jarayoni davom etadi. 
Issiklik – yokilgi sarfini iktisod kilish borasida quruq usul ancha samaralirok 
hisoblanadi.