Quritish jarayonlari xaqida umumiy tushunchalar

QURITISH JARAYONLARI VA QURILMALARI XAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR.
Nam materiallarni qurituvchi agent yordamida suvsizlantirish jarayoni quritish jarayoni deb ataladi. Nam materiallarni quritish jarayonining maqsadi yirik sanoat maxsulotlarini xossalarin yaxshilash, transport vositalarida uzatish, tashish va foydalanishni osonlashtirish va arzonlashtirish, maxsulotlarni turli tashuvchi va saqlovchi qurilmalar bilan ta’sirlashuvini kamaytirishdan iborat.Materiallarni uch xil usulda: mexanik, fizik-kimyoviy va issiqlik yordamida suvsizlantirish mumkin.Quritish ikki xil ( tabiiy va  sun’iy) yo‘l bilan olib boriladi.Quritilishi lozim bo‘lgan materiallar uch turga bo‘linadi:  qattiq (donali, bo‘lak-bo‘lakli,zarrachali);  pastasimon;  suyuq (eritmalar, suspenziyalar).Issiqlik tashuvchi agentning quritilayotgan material bilan o‘zaro ta’sirlashuv usuliga ko‘ra konvektiv, kontaktli, radiasiyali, dielektrik, sublimasiyali quritish quritish turlaridan iborat.Nam xavoning asosiy xossalari quyidagi tushunchalar bilan belgilanadi: ►absolyut namlik  kg/m³, ►nisbiy namlik , ►nam saqlash x (kg/kg) yoki (g/kg), ►entalpiya I J/kg.
NAM XAVONING XOLAT DIAGRAMMASIIsitish, sovitish va quritish jarayonlarida xavoning asosiy xossalari o‘zgarishi tasvirlangan va texnik xisoblashlar uchun yetarli aniqlikda L.K. Ramzinning entalpiya diagrammasi yordamida aniqlanishi mumkin.I - x diagramma o‘zgarmas bosim r = 745 mm.sim.ust. (99 kPa-ga yaqin) uchun qurilgan (5.93-rasm). Diagramma entalpiya I (ordinata o‘qi) - nam saqlash x (abssissa o‘qi) koordinatalarida qurilgan.Koordinata o‘qlari 135° burchak ostida joylashtirilgan. Diagrammadan foydalanish qulay bo‘lishi uchun nam saqlash qiymatlari ordinata o‘qiga perpendikulyar, ya’ni qo‘shimcha gorizontal o‘qga proyeksiyalangan.Diagrammaga quyidagi chiziqlar o‘tkazilgan: ordinata o‘qiga parallel (x=const), o‘zgarmas nam saqlash vertikal chiziqlar; qo‘shimcha abssissa o‘qiga 135° burchakda o‘tkazilgan o‘zgarmas entalpiya (I = const) qiya chiziqlari; o‘zgarmas temperatura (izoterma) chiziqlari; o‘zgarmas nisbiy namlik (=const ) chiziqlari; nam xavodagi suv bug‘ining parsial bosim p_b chiziqlari. o‘zgarmas temperatura chiziqlari (5.200) tenglama yordamida quriladi. Buning uchun x₁ va x₂ parametrlarning istalgan qiymatilari qabul qilinib, ularga tegishli I₁ va I₂ qiymatlari xisoblanadi.Undan keyin, diagrammada koordinatlari I₁, x, va I₂ , x₂ bo‘lgan nuqtalar aniqlanadi. Topilgan nuqtalar to‘²ri chiziq bilan birlashtiriladi va u izoterma deb nomlanadi.o‘zgarmas nisbiy namlik chiziqlari (5.197) tenglama yordamida quriladi.  = const chiziqlari koordinatalari t = -273⁰C va x = 0 bo‘lgan nuqtadan tarqaluvchi egri chiziqlar dastasini xosil qiladi.
ABSORBSIYA. Gaz ’amda buь — gaz aralashmalaridagi bir yoki bir necha komponentlarning suyuыlikda tanlab yutilish jarayoni absorbsiya deb ataladi. Yutilayotgan gaz absorbtiv, yutuvchi suyuыlik absorbent deyiladi. Absorbtiv bilan absorbentning o‘zaro taosiriga ko‘ra absorbsiya jarayoni ikki xil bo‘ladi: fizik absorbsiya va kimyoviy absorbsiya (xemosorbsiya). Fizik absorbsiyada yutilayotgan gaz bilan absorbent o‘zaro bir biri bilan kimyoviy birikmaydi. Agar yutilayotagn gaz absorbent bilan o‘zaro birikib, kimyoviy birikma ’osil ыilsa, kimyoviy absorbsiya (xemosorbsiya) deyiladi.Fizik absorbsiya ko‘pincha ыaytar jarayondir, yaoni suyuыlikka yutilgan gazni ajratib olish mumkin bo‘ladi, bu ’ol desorbsiya deyiladi. Absorbsiya bilan desorbsiya jarayonlarini uzluksiz rlib borish natijasida yutilgan gazni toza ’olda ajratib olish va yutuvchi absorbentni bir necha marta ыayta ishlatish imkoni tuьiladi. Absorbtiv va absorbent arzon va ikkilamchi ma’sulot bo‘lgani uchun, ular absorbsiya jarayonidan keyin ko‘pincha ыayta ishlatilmaydi.Sanoatda absorbsiya jarayoni turli maыsadlarda ыo‘llaniladi:gaz aralashmalaridan ыimmatba’o komponentlarni ajratib olishda;komponentlarni ’ar xil za’arli moddalardan tozalash uchun; 3) tayyor
ma’sulotlar olishda va ’akozo.’ar bir konkret sharoit uchun tegishli absorbent tanlab olinadi; bunda yutilishi lozim bo‘lgan komponentning absorbentdagi eruvchanligi ’isobga olinadi.Gazlarning suyuы ’olatdagi absorbentlardagi eruvchanligi ыuyidagi omillarga boьliы bo‘ladi: 1) gaz va suyuы fazalarning fizikaviy va kimyoviy xossalari; 2) ’arorat; 3) gazning aralashmadagi bosimi.