Р. Халимметова илмий тадқИҚот методологияси

Илмий тадқиқот амал қилиш механизмлари қуйидаги схемада акс 
эттирилган.
7.11-Чизма 
 
 
7. 1. Гипотезанинг илмий тадқиқотдаги ўрни 
Гипотеза 
(юнон тилидан 
олинган бўлиб 
асос 
деган 
манони 
билдиради) 
- 
ўрганилаётган 
ҳодисанинг
сабаблари ва хусусиятларини тушунтирадиган асосли тахмин тарзидаги 
Мамлакатимиз илмий тадқиқот ва инновация фаолиятининг 
истиқболли ютуқларини тарғиб қилиш ва жорий этишнинг самарали 
механизмларини яратиш, шу жумладан, илмий-экспериментал 
ихтисослаштирилган 
лабораториялар, 
юқори 
технологиялар 
марказлари, технологиялар ва бошқа инновацияга йўналтирилган 
тузилмаларни ташкил этиш ва моддий-техника базасини мустаҳкамлаш 
белгилари. 
Шавкат Мирзиёев, 2017 йил 29 ноябрь. 

---

111 
 
билим шакли. Гипотеза – бу ҳали 
ҳақиқат эмас, балки тахмин қилинган, 
эхтимол тутилган, реал мумкин бўлган 
илмий билимдир. Илмий тадқиқот 
мазкур билимнинг ҳақиқийлиги ёки
сохталиги исботлаб берилиши керак. 
Фараз –бу яхши ўрганилмаган
мантикий ва эмпирик аослари тўлиқ
аниқланмаган ва очиб берилмаган дастлабки тахмин. Илмий тадқиқот
жараёнларида илгари суриладиган хақиқатни ижодий қилдириш, янги илмий 
билимларни шакиллантиришнинг навбатдаги шаклидир. 
Гипотеза янги илмий изланиш жараёнида далилларнинг мохиятини
тушунтирувчи қонун мавжудлиги ҳақидаги асосли тахминдир. Гипотеза 
асосида инсон билимсизликдан билимга, номукаммал ва нохаққоний 
билимдан мукаммал ва хаққоний билимга, далилларни ўрганишдан объектив 
мавжудлиликнинг ички мантиғини билиши, илмий назарияни шакллантиришга, 
бир назариядан билими юқори даражаси томон боради. Назария - (грекча 
тадқиқот маъносини англатади) бу объектив воқеликнинг айрим парчасининг 
тузилиши, мазмуни, фаолияти ва ривожланишини акс эттирувчи концептуал, 
категориал, мантиқий билим тузилишидир. Назария - табиат ва жамиат 
қонуниятларини тушинишгагина эмас, балки унга фаол таъсир этиб ақлий 
асосда ўзгартиришлар киритиш ҳақидаги илмий ғоялар тўпламидир. Фанда 
теран, сермазмун (ҳақиқатни таълим санъати) назарияларнинг мавжудлиги 
фаннинг етуклиги белгисидир. 
7.1.2. Чизма 
Мулохаза- гипотезанинг бош ғояси бўлиб, чинлиги номаълум бўлган гипотезалардан 
ва бошқа бўлимлардан хулосалар чикаришга асосланган фикр юритиш усули. 
Гипотетик мулоҳазанинг 3 тури мавжуд 
1) Асослар, гипотезалар ва эмпирик умумлаштиришдан иборат бўлиб, фикрлашга 
зид келмайди. Лекин чиқарилган хулоса бари бир эҳтимолий тусга эга бўлади. 
2) Хулоса чикариш асослари қайд этилган фикрлар ёки назарий кайдларга зид 
фикрлардан иборат.
3) Хулоса чикариш учун асос қилиб, кўпчилик тамонидан эътироф этилган фикр. 
Гипотеза атамаси 2 маънода ишлатилади:
1) муаммолилик, ишончсизликни ифодалайди 
2) ғояларни тушунтирувчи, асословчи метод. 
1. 
Гипотеза (асос)- ўрганилаётган ҳодисанинг сабаблари ва хусусиатларини
тушунтирадиган асосли тахмин тарзидаги билим шакли.