R IV o j L a n t ir is h I n s t I t u t I
Download 24.28 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ijtim oiy-iq tisod iy om illar
- 1» global muammosi ekologiya
- N .N . Kolo- sovskiyning
- Avgust Lyosh
Tabiiy omillarga eng avvalo yer va uning ustki tuzilishi, qazilm a boyliklar, iqlim, suv, h arorat, tuproq, o ‘simlik va hayvonot dunyosi kiradi. Bu xususda tabiiy geografik bilim lar zarur b o ‘ladi. Biroq, tabiiy geografiya uch un tabiat kom po- nentlarining kelib chiqish va rivojlanish qonuniyatlarini bilish talab qilinsa, iqtisodiy geografiya va m intaqaviy iqtisodiyotda ana shu qonuniyatlarga tayangan holda bu kom ponentlardan x o‘jalik faoliyatida foydalanish y o ‘llarini o ‘rganish lozim b o ‘ladi. Shu jih a td a n , tabiiy sharoit va boyliklarga baho berish, tabiiy va iqtisodiy geografiya (m intaqaviy iqtisodi yot) o ‘rtasidagi «ko‘prikdir». Ishlab chiqarishni joylashtirish m aqsadida tabiiy kom po- nentlar avval «donalab» tahlil qilinadi va baholanadi. So‘ngra asosiy e 'tib o r tabiiy boylik larn in g hududiy birikm alariga qaratiladi. Bu esa, ob'yektga kompleks, ya'ni atroflicha yondo- shuvni taqozo etadi. Y ana shuni ta'kidlash kerakki, m a'lum bir tabiiy kom po- nent qaysi bir xo‘jalik tarm og‘iga sharoit bo ‘lib xizm at qilsa, boshqasi uchun u resurs «ya'ni boylikdir». M asalan, yer qish loq x o‘jaligida resurs, boshqa tarm oqlar (sanoat, transportda u asosan sharoit vazifasini o ‘taydi. O b-havo, harorat ham xuddi shunday. Yoki rekreatsiya sohasini olaylik: bu yerda quyosh nuri, suv, qum lik, o ‘rm onzor sharoit em as, balki resurs hisoblanadi va h.k. Shu bilan birga ilm iy texnika taraqqiyoti natijasida sharoit resursga aylanishi ham mumkin. 0 ‘z -o ‘zidan ma'lumki, ishlab chiqarishni joylashtirishda, yoki aniqrog‘i — joy tanlashda avvalambor resurs hisobga olinadi. H udud b o ‘yicha m utaxassis unga atroflicha baho bera olishi, qaysi soha qulay, qaysinisiga esa noqulayligini aniqlashi kerak. U nutm asligim iz lozim: tabiatda umuman yom on joy y o ‘q, balki nodon m utaxassis bor; har bir joy nim a uchundir qulay, maqsad — shu qulaylikni aniqlash va undan o ‘z yo‘lida to ‘g‘ri foydalanishni ta'm inlashdir. 63 M asalan, yer usti tuzilishining (relyef) tekislik yoki tog‘lik- dan iboratligi xo‘jalikning bir tarm og'i uchun qulaylik tug'dir- sa, ikkinchisida qiyinchilikni vujudga keltiradi. C hunonchi, agar hudud tekislik b o ‘lsa, u holda bu yer qishloq xo'jaligi, sanoat, transport va aholini joylashtirish jud a qulay. Lekin, ayni paytda bunday sh aroitda daryo va daryochalar m o ‘l (ko'priklarni ko'plab qurish kerak), bu daryolarda yirik elektr stansiyalarini qurish sharoiti ham yo‘q. Tog‘lik b o 'lsa, bu yerda dam olish, to g ‘-kon sanoati, suv energetikasi, o ‘rm on x o ‘jalig in i rivojlantirish m um kin. A m m o bunday sharoit sug‘orm a dehqonchilik, qayta ishlash sanoati, aholi m anzil- gohlarini joylashtirish uchun qulay emas. Shunga o'xshash m isollarni juda ko'plab keltirish m um kin. Ijtim oiy-iq tisod iy om illar aho li va m eh n a t resurslari, transport, ilm iy-texnika taraqqiyoti, ijtim oiy va ishlab chiq a rish infrastrukturasi kabilardan tashkil topadi. Aholi ayni vaqtning o ‘zida ham yaratuvchi, ham iste'm olchi b o ‘lganligi sababli uning barch a dem ografik k o ‘rsatkichlari — soni, o ‘sishi, zich ligi, yosh va jin siy tark ib i hisobga o lin ad i. Jum ladan, aholi soni iste'm ol m ollar ishlab chiqarishda, ko ‘p yoki kam m eh n at talab qiladigan korxo nalarni qurishd a aham iyatlidir. U ning yosh va jinsiy tarkibi turli x o 'jalik tarm oqlarini joylashtirishga (sog‘liqni saqlash, maorif, aholiga xizmat ko ‘rsatish, og‘ir yoki yengil sanoat va h.k) o ‘z ta ’sirini ko ‘rsatadi. Hozirgi kunda infrastruktura tizim ining mavjudligi ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilishda katta rol o ‘ynaydi. Y o‘l, yer osti va yer usti qurilmalari, elektr uzatuvchi shaxobchalar, tu ra r joy, m aishiy xizm at k o ‘rsatish ob'yektlari m uhayyo b o ‘lgan joylar yangi ishlab chiqarishni, q o ‘shma korxonalarni o'ziga jalb qiladi. Xorijda bunday joylarni sanoat parki deb atashadi. Infrastruktura tizim ida xususan transportning o ‘rni yuqori. C hunki, transportsiz ishlab chiqarish jarayonining o ‘zi ham bo'lm aydi, transport xarajati esa m ahsulot tannarxiga kiradi. Shuningdek, ijtim oiy infrastruktura tarm oqlari ham ishlab chiqarishni joylashtirishda m uhim dir. 0 ‘tish davrida ayniqsa, bozor infrastrukturasining aha- miyati katta. Bozor iqtisodiyotining o ‘zi esa ishlab chiqarishni joylashtirishda hal qiluvchi om ildir. Sababi — bozortalab 64 sohalargina rivojlanadi; bozori chaqqon m ahsulotlarni ishlab chiqargan tadbirkorlar yengadi. Bozor (talab va taklif) raqobat, u yoki bu m ahsulot ishlab chiqaradigan m akonni, bozor m uhitini belgilaydi. Binobarin, talabning nafaqat m iqdor jihatdan o ‘sib borishini, balki uning xususiylashuvini, sifatini e'tiborga olish, ixcham, harakatchan, boshqarishi oson bo‘lgan kichik va o ‘rta korxonalarni joylash tirish o ‘tish davri uchun ayniqsa xosdir. Bu davrda qulay investitsiya m akonini yaratish ham katta m azm un kasb etadi. Infrastruktura va boshqa sharoitlarning mavjudligi, huquqiy va tashkiliy masalalarning hal etilganligi, kafolatlanganligi xorijiy sarm oyadorlarning kirib kelishiga qulaylik yaratadi. K o‘pinch a investorlar huquqiy jih atdan kafolatlangan, ijtimoiy-siyosiy barqarorlik, arzon ishchi kuchi bo‘lgan hududlarni qidiradilar. Qurilgan q o ‘shm a korxonalar esa m intaqa va m illiy iqtisodiyotni rivojlantirishga, uning tarm oqlar va hududiy tarkibiga sezilarli o ‘zgartirishlar kiritadi, turtki b o ‘lib xizm at qiladi. Ishlab chiqarish tarm oqlarini hududiy tashkil qilishda joyning iqtisodiy geografik o'rn iga ham aham iyat berm oq zarur. Joyning qulayligi uning «qo‘shnichilik» m unosabatla- rida o ‘z ifodasini topadi. Agar tanlangan joy yoki geografik nuqta transport bilan yaxshi bog‘langan b o ‘lsa, xom ashyo iste'm ol rayonlarga yaqin, elektr energiya va qurilish m ate- riallari ham uzoq b o ‘lmasa, bu yerda joylashtirilgan korxona albatta katta iqtisodiy sam ara beradi. Joyning, ayniqsa shaharning iqtisodiy geografik o ‘m i aksa- riyat hollarda uning iqtisodiy ixtisoslashuvini belgilab beradi. M asalan, Bekobodda 0 ‘zbekiston m etallurgiya zavodining joylashtirilganligi, Q o'qonda transport funksiyasining, Yangi- yer yoki Qarshida qurilish m ateriallari sanoatining rivojlan- ganlik sababini ularning iqtisodiy geografik o ‘rni orqali izoh- lash m um kin. G uliston yoki Term izning nisbatan sust rivoj- lan g an lig i ham m a ’lum d a ra ja d a u larn in g geog rafik va geosiyosiy o ‘rinlariga bog'liq. H ozirgi davrda ilm iy-texnika taraqqiyoti va ekologiya om illari ishlab chiqarishni hududiy tashkil etishda m uhim b o ‘lib q o lm o q d a . Z a m o n av iy va yangi te x n o lo g iy a la r, texnopolis yoki tex n o p a rk la r ilm talab korxonalarni joylashti- rishda asosiy rol o ‘ynaydi. Rivojlangan, klassik industriya 5 - 65 bosqichini o ‘tgan (postindustrial) m am lakatlarda borgan sari ishlab chiqarish jarayonining «toza», ekologik xavfsiz korxo- nalari joylashm oqda, boshqa tarm oq yoki korxonalar esa asta- sekin rivojlanayotgan davlatlarda joylashtirilm oqda. Ekologik om il xo'jalik tarm oqlarini joylashtirishda eng yetakchi b o ‘lib qolm oqda. C hunki, yer yuzida tabiati sof, havosi va suvi toza joylarning o ‘zi ju da oz. U rush va tin c h - lik m asalalari o z m i-k o ‘pm i hal q ilin g an hozirgi davrda zam onam izning «№ 1» global muammosi ekologiya, atrof- m uhit m uhofazasi b o ‘lib qoldi. X o'jalikning turli tarm oqlari o ‘ziga xos ekologik sig'im ga ega. Asosiy ishlab chiqarish tarm o q lari — m akroiqtisodiy tizimlar: sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport ekologik vaziyatni shakllantiruvchi eng m uhim omillardir. Bu borada N .N . Kolo- sovskiyning energiya ishlab chiqarish sikllari g'oyasiga amal qilish ham katta sam ara beradi. Z ero, bu konsepsiya ishlab chiqarishning chiqindisiz texnologik jarayonini tashkil qilishni ko‘zda tutadi. Jah on xo‘jaligining yagona tizim i vujudga kelganga qadar xalqaro (geografik) m ehnat taqsim oti uncha rivojlanm agan edi. H atto X V II-X V III asrlargacha ko‘pgina m am lakatlar xalqaro iqtisodiy m unosabatlarda o ‘zlarining ichki bozorlariga chet el m ahsulotlarini kiritishga qarshi siyosat olib borar edilar. Bu siyosat, yoki im portni cheklash iqtisodiyot tarixida m erk a n tilizm nom i bilan o ‘rin olgan. A lbatta, bunday sh aro itd a ja h o n bozori xususida so ‘z yuritish m um kin emas. Jah o n bozori erkin iqtisodiyot, ochiq savdo tiz im in i jo riy q ilish n i taq o zo etadi. A na shun day yo‘nalish fritre d izm , ya'ni erkin savdo deb ataladi. U ning ilmiy asosini yaratishda A. Smit va, ayniqsa, D. Rikardoning xizmati katta b o ‘lgan. U larning g ‘oya!ari xalqaro geografik m ehnat taq sim o tin i keng k o ‘lam da rivojlantirish, m am lak atlararo savdo-sotiqni faollashtirishga qaratilgan b o ‘lib, u qiyosiy im- tiyoz yoki qulaylik qonuni («закон сравнительного преиму щества») nom ini olgan. Bu qonunning asl mohiyati shundaki, har bir m am lakat o ‘zining ichki im koniyat va sharoitlaridan kelib chiqqan holda m a'lum m ahsulotni boshqa davlatlarga qaraganda arzonroq, ya'ni kam roq xarajat bilan yetishtiradi va uni bozorda oson realizatsiya qiladi. Sotilgan m ahsulot- ning puliga o ‘zida yo‘q, yoki yetishtirishi qim m atroq, xarajat- 66 liroq tushadigan tovarni xarid qilib oladi. Bunday tovar ayir- boshlash naqd pulsiz, «ayirbosh», ya'ni b a rter usulida ham olib borilishi m um kin. Fritredizm g ‘oyalarini amalga tatbiq qilish jah o n xo‘jali- gining shakllanishiga, m ehn at taqsim otini rivojlantirishga katta ta'sir k o ‘rsatadi. Ayni paytda m am lakatlar iqtisodiyo- tining ixtisoslashuvi va hududiy tashkil qilishida ham o ‘zga- rishlar yuz berdi. B evosita ishlab c h iq a rish n i jo y la sh tirish g a oid ilm iy g‘oyalar d astaw al G erm aniyada yaratilgan. M asalan, nemis m ulkdori Iogan Genrix Tyunen XIX asrning 20-30-yillarida o ‘zining qishloq xo ‘jaligi tarm oqlarini joylashtirish bo'yicha ilmiy fikrlarini maxsus asarlarida bayon qildi (ruscha nomi «И золированное государство»). I.G . Tyunen g ‘oyasining asosiy m ohiyati yagona shahar, ya'ni iste’mol m arkazi atrofida qishloq xo‘jalik m ahsulotla- rini yetishtirishni hududiy tashkil qilishdan iborat. U bu g'oyani amalga tatb iq qilish uchun xo ‘jalik bilan shahar yoki bozor (uning m isolida bu shahar — M eklenburgdagi Rostok) o ‘rtasidagi masofa, qishloq xo ‘jalik m ahsulotining narxi, qiy- m ati va yer rentasiga asoslanadi. Yer rentasi esa unga q o ‘yil- gan m ablag1 bilan olingan darom ad nisbati bilan belgilanadi. Yuqoridagi shartlar yordam ida I. Tyunen shahar atrofida qishloq xo‘jaligi tarm oqlarining joylashuv tizim ini yaratadi. Bu tizim adabiyotda «Tyunen xalqalari» nom i bilan mashhur. C hunki, turli m ahsulotlarni yetishtirishga ixtisoslashgan har xil tarm oqlar iste'mol markazi atrofida xalqasimon joylashadi. M asalan, birinchi x a lq a — bog‘dorchilik, sabzavotchilik va qism an sut chorvachiligi; ikkinchisi — o ‘rm on xo‘jaligi (o ‘sha davrda o ‘tin uchun), uchinchi x a lq a — kartoshka, arpa yetish- tirish va urug‘chilik, sut chorvachiligi, t o ‘rtinchi — yuqori unum dor g‘allachilik va sut-g o ‘sht chorvachiligi, beshinchi — g‘allachilik va nihoyat, oltinchi x a lq a — yaylov chorvachiligi. I. Tyunenning xizm ati shundaki, u birinchi b o ‘lib yerdan foydalanish m asalalarini ko ‘tarib chiqdi va ilmiy adabiyotga «iqtisodiy makon» tushunchasini kiritdi. U o ‘zining abstrakt m odelida m ahsulotning bozorga — iste'm olchiga arzon va sifati buzilmagan holda yetkazib berishiga katta e'tibor beradi. Shunday qilib, I.Tyunen qishloq xo‘jaligi tarm oqlarini joylash- tirishning dastlabki ilmiy asosini yaratuvchisi b o ‘ldi. 67 1909 yilda Tyunenning vatandoshi — Alfred Veber «Sano at shtandorti to ‘g ‘risida» nom li asarini chop ettirdi. U o ‘zi- ning diqqat-e'tiborini sanoat ishlab chiqarishini joylashtirishga ta'sir etuvchi omillarga qaratdi. Shu m aqsadda Veber om illar- ning ta'sir kuchiga qarab, tabaqalashtirdi, asosiy hal qiluvchi om ilni aniqladi. A. Veber sanoat sh tan do rtin ing asoschisidir. Shtandort esa — korxonaning o ‘rnashgan joyi yoki korxonaning optim al (standart) joylashgan nuqtasi ma'nosini anglatadi. Joylashtirish omili u yoki bu korxonani qurishda k o ‘zda tutilgan iqtisodiy sam aradorlik, foyda nuqtai nazaridan baholanadi. Bu foyda, A. V eber fikricha asosan xom ashyo m ahsulo- tini realizatsiya qilish, transpo rt va ishchi kuchiga ketgan x arajatlar nisbati h am da asosiy ishlab ch iqarish fondlari q iy m a tid a n tash k il to p a d i. K ey in ch alik u xom ashyo va m ahsulotni sotish bilan bog‘liq omilni um umiy transport sarf- xarajatlariga kiritdi. C hunki, m ahsulotning tannarxiga xom - ashyoni keltirish, m ahsulotni realizatsiya qilish bilan bog‘liq xarajatlar ham kiradi. N atijada, sanoat sh tan do rtin i belgilovchi ikkita omil — tra n sp o rt va ish ch i k u c h i (m e h n a t resursi) o lind i. V eber keyinroq ularga yana bir m uhim om ilni q o ‘shdi — u ham b o ‘lsa a glom eratsiya om ilidir. T ransport om iliga m ahsulot yoki xom ashyoning vazni, tashiladigan masofa, m ehnat resursida ish haqi, aglomeratsiya om ilida esa korxonalarning bir joyda t o ‘planishi hisobga olinadi. A. Veber ilmiy adabiyotda o'zin in g shtandort nazariyasi, «joylashtirish omili» va «aglomeratsiya samaradorligi» tushun- c h a la rin i k iritg a n lig i b ila n m a s h h u rd ir. A g lo m era tsiy a sam aradorligi — bu asl m ohiyatiga k o ‘ra m ujassam lashuv (konsentratsiya) samaradorligi b o ‘lib, u hozirgi kunda korxo nalarning yiriklashuvidan, ya'ni miqyos, m asshtab iqtisodi asosida emas, balki korxonalarning kooperatsiya va ixtisos lashuv («xilma-xillik», yoki sifat iqtisodi) natijasida erishiladi. I. T y u n en (qishlo q x o ‘jaligi) va A. V eberning (sanoat shtandorti) g‘oyalari abstrakt sharoitlarni hisobga olgan holda yaratilgan b o ‘lsa-da, ularning ilm iy aham iyati hozirgacha y o ‘qolm agan. Bu oqim larining g ‘oyalarini «om illar tahlili» shaklida um umlashtirish m umkin. Omillar esa hududda ayrim joylarni tanlab olish va pirovard natijada hududiy m ujassam lashuv va hududiy notekisliklarni yoki geografik tengsizlikni keltirib chiqaradi. Shunday qilib, ishlab chiqarishning ikki asosiy tarm og'i, ya'ni qishloq xo ‘jaligi va sanoat ishlab chiqarishini joylash tirish bo'yicha ilmiy g ‘oyalar yaratildi. Endi navbat — aholi joylashuvi, aholiga xizm at ko ‘rsatish sohalarining hududiy tashkil etish m uam m olariga keldi. Bu haqdagi ishlanm alar ham nemis olimi Valter Kristallerga tegishli. U 1930-yillarda aholining hududiy tarqalishi va joylanishi m asalalarini o ‘rga- nib, o ‘zining «Janubiy G erm aniya m arkaziy o ‘rinlari» nom li kitobini yozdi. M arkaziy o ‘rinlar turli yiriklikdagi shahar va boshqa aholi m anzilgohlari b o ‘lib, ular o ‘ziga xos ta'sir doirasi, xizm at ko ‘rsatish radiusiga ega. Ideal holatda har xil miqyosdagi m arkaziy o ‘rinlar geografik m uhitda oltiburchak shaklga ega va ular asalarining uyasini eslatadi. K ristaller uchun ham hudud barcha sharoitlar bo'yicha bir xil b o ‘lishi, ya'ni hudud tep-tekis, aholi, aholi m anzil gohlari, yo‘l va boshqalar bir xil joylashgan. Ana shunday ideal m anzaradan kelib chiqqan holda u o ‘zining ilmiy g‘oya- sini yaratdi. V. Kristaller nom i bilan «M arkaziy o ‘rinlar», iyerarxiya, sh a h a rla r klassifikatsiyasi kabi tu sh u n c h a la r, aholiga xizm at ko ‘rsatish sohalarini joylashtirishga oid ilmiy fikrlar bog‘liq. Boshqa, yosh va iste'dodli nemis olimi Avgust Lyosh o 'zidan oldingi vatandoshlarining ilmiy ishlanm alarini um umlashtirib (u A.Veberning o ‘quvchisi edi), barcha xo‘jalik tarm oqlarini joylashtirish to ‘g ‘risida ish olib bordi. A. Lyosh g ‘oyalarining m ohiyati uning maxsus kitobida (ruscha nom i «Географическое размещ ение хозяйства»—М. 1959) bayon etilgan. K itobning asl nusxasi. q o ‘lyozmasi 1940 yilda nashr qilingan. A .Lyosh qishloq x o ‘jaligining a re a l, m aydon sifatida, sanoatning esa nuqtasim on hududiy tashkil etish xususiyat- larini asoslab berdi. U birinchi b o ‘lib «bozor m uhiti yoki m akoni», «iqtisodiy landshaft» (hozirgi kunda —iqtisodiy rayon) tushunchalarini yaratdi va fanga kiritdi. Agar avval- gilar, xususan I. Tyunen va A. Veber alohida korxonani, tar- m oqni o ‘rgangan b o ‘lishsa, A. Lyosh ishlari barcha xo‘jalik sohalarini qamrab oldi va o ‘z mohiyatiga ko‘ra mikroiqtisodiy 69 bozor m unosabatlari, uning ta'sir doirasi xaqiqiy rayon tashkil qiluvchi omil ekanligi ta'kidlandi, m atem atik usullarni keng q o ‘lladi. Aynan ana shu tam oyillarni hozirgi kunda 0 ‘zbe- kistonni iqtisodiy rayonlashtirish m asalalariga tatbiq qilish aham iyatdan holi b o ‘lmasa kerak. Ta'kidlash joizki, I. Tyunen va A. Veber g‘oyalari o ‘z davri talabiga mos kelardi. Sababi — u davrda hududning iqtisodiy sig‘im i, zich lig i u n c h a y u q o ri em as, h u d u d iy -iq tis o d iy m anzara qutbiylashm agan, ya'ni deyarli bir tekis edi. Ana sh u n d ay iqtiso diy geografik h o lat alo h id a k orxona yoki tarm oqlarni ayrim joylarda o ‘rinlashtirish ta ’sirida o ‘zgaradi, n o tek islik xususiyatini oladi. B oshqacha qilib aytganda, avvalgi tabiiy ko ‘rinishdagi iqtisodiy tekislik notekislikka, hududiy mujassamlashuvning ko‘chayishiga o ‘zgaradi. Buning natijasida notekislikni tekislashga urinib k o ‘radigan ilm iy izla n ish lar talab e tild i. X uddi sh u nday uzluksiz tizim ga m oslashgan ishlab chiqarish va aholiga xizm at k o ‘rsatish sohalarini hududiy tashkil qilish g‘oyalarini V .K ristaller va A.Lyosh yaratdi. Iqtisodiyot nuqtai nazaridan u n cha o ‘zlashtirilm agan, xo‘jalik sig‘imi past va hududlarni rivojlantirish va jonlantirish borasida o ‘sish qutblari va rivojlanish markazlari to ‘g‘risidagi nazariya ham katta aham iyatga ega. U ning asoschisi fransuz olim i Fransua Perrudir. F. Perru «m arkaziy o ‘rinlar» g ‘oyasidan kelib chiqdi, om illarni emas, tarm oqlarni rivojlanish xususiyati, harakat- chanligi, atrofga ta'siri b o ‘yicha tabaqalashtirdi va ularni uch guruhga ajratdi. U eng avvalo hududiy-iqtisodiy m unosabat- larda tengsizlik, nobarobarlikni tan oldi va m utloq jih atd an tenglikni amalga oshirish m um kin emasligiga to ‘la ishondi. F. Perru fikricha, uchinchi guruh tarm oqlari tez, jadal rivojlanish, rayon hosil qilish salohiyatiga, qobiliyatiga ega b o ‘lib, aynan ana shunday m intaqaviy iqtisodiyotni harakatga keltiruvchi tarm oqlar rivojlanishi o ‘sish m arkazlarini tashkil qiladi. M arkazlarn ing m u stah k am lan ish i, ularda tu rdosh korxonalarning k o ‘payishi, atrofga b o ‘lgan ta'sir doirasining kengayishi natijasida o ‘sish qutblari vujudga keladi. 0 ‘sish qutblari g‘oyasi shved olim i — Lund universiteti professori (Shvetsiya) T. Xagerstrandning ya n g ilik la r diffuziya- 70 si nazariyasiga o ‘xshab ketadi. F a q a t m u allif bu g ‘oyani ko ‘proq sotsial geografiya b o 'yich a ishlab chiqqan. C hindan ham , ja h o n taraqqiyoti, dunyo xo'jalik tizim i- ning rivojlanish tarixi fan-texnika yutuqlari, ilmiy yangiliklar va kashfiyotlar, innovatsiyalar, texnologik determ inizm bilan b o g 'liq . T arix n u q ta i-n a z a rid a n y o n d a sh ilg a n d a , ja h o n x o ‘jaligi rivojlanishida m a'lum sikllarni ajratish m um kin. Bu davr yoki sikllar yangi kashfiyotlarning ixtiro etilishi, tatbiq etilishi, tarqalishi va ularning o ‘rniga boshqa innovatsiya- lam ing kelishi bilan belgilanadi. Maxsus adabiyotlarda am erikalik Download 24.28 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling