R sho m ahm udo va to‘G‘ri talaffuzga

[S] TOVUSHINI TO'G'RI SHAKLLANTIRISH 
UCHUN KOMPLEKS MASHQLAR
[S] tovushi talaffuzini to'g'ri shakllantirish uchun quyidagi 
mashqlarni tavsiya etamiz:
1. «To'pni darvozaga kiritish».
Maqsad: cho'ziq, to'g'ri yo'naltirilgan havo oqimini hosil 
qilish.
2. «Kim to'pni uzoqqa uloqtiradi?»
Maqsad: til uchini yuqori tishlar orasida tutib turishni o'rgatish.
Tabassum holatida tishlarni ko'rsatib, og'iz biroz 
ochiladi, til uchi avval qarama-qarshi tomonga, so'ng 
pastdan yuqoriga harakatlantiriladi.
3. «Tish tozalash».
Maqsad: til orasidan o'tuvchi tekis, uzluksiz havo oqimini 
hosil qilish. Tabassum holatida tilning oldingi keng 
qismini pastki lablar ustiga chiqarib, [F] tovushini 
uzoq cho'zib talaffuz etib, stol chetidagi paxtani 
qarama-qarshi tomonga puflash.
4. «Fokus».
Maqsad: havo oqimini til o'rtasidan yo'naltirishni o'rgatish.
Og'iz biroz ochilib, til «tog'oracha» shaklida oldinga 
suriladi va ko'tarilib, burun uchidagi paxtani bir 
me’yorda, ohista puflash - nafas chiqarish.
9

---

[S] TOVUSHI TALAFFUZIDA NUTQ 
A’ZOLARINING HOLATI
[S] tovushini talaffuz etish jarayonida 
lablar tabassum holatida bo'lib, tishlar ko'­
rinib turadi. Tishlar orasida 1 mm oraliq 
bor yoki ular biroz jipslashgan, til uchi past­
ki tishlarga tiraladi. Tilning oldingi qismida 
ariqcha hosil bo'ladi. Yon qismlari esa jag' 
tishlariga mustahkam yopishib, havo oqi­
mini chetdan siqib kelishiga yo'l qo'ya ol- 
maydi. Havo oqimi ariqchadan o'tadi. Kafti- 
mizning tashqi tomoni bilan biz sovuq havo 
oqimini sezishimiz mumkin.
Tovush aniq eshitilmasa, gugurt cho'pi yordamida tilning uchini 
pastki tish orasiga bosib turib [S] tovushini bir necha bor talaffuz 
qildirib ko'riladi. Shunda, [S] tovushi aniq hosil bo'ladi. Ke- 
yinchaliik [S] tovushiga unli tovushlarni qo'shib talaffuz ettiriladi. 
Agarda, siz [S] tovushini to'g'ri talaffuz ettirishga erisha olsangiz, 
keyinchalik uni nutqda mustahkamlab borish mumkin. [S] to­
vushini ko'p marta bo'g'inlarda, so'zlarda takrorlang, o'rga- 
nayotgan tovushning o'rnini so'zlarda aniqlang, o'zingiz berilgan 
tovushlar ishtirokida so'zlar tanlang, ular ishtirokida gap tuzing.