Raqamli ilmiy kengash qarshi davlat universiteti
HAMAL [a. — qo‘y; qo‘zichoq] 1
Download 2.16 Mb. Pdf ko'rish
|
doston lotin so‘nggi (4)
|
HAMAL [a. — qo‘y; qo‘zichoq] 1 (H — katta) astr. O‘n ikki burjning
biri: Hut va Savr burjlari orasida joylashgan (q. burj). Bahor kirdi. Dehqon hisobi bilan hut chiqib, hamal kirdi. Gazetadan. 2 Shamsiya yil hisobida yilning birinchi oyi: 22 martdan 21 aprelgacha bo‘lgan vaqtni o‘z ichiga oladi. Hamal kirdi — amal kirdi. Maqol. Sheriklari bilan hamal oyining boshlarida — martning oxirida turkman sahrosiga jo‘nadi. S. Ayniy, Esdaliklar 173 . HUT [a. — katta, nahang baliq; kit] 1 (H — katta) astr. O‘n ikki burjning biri, Dalv va Hamal burjlari o‘rtasida joylashgan (q. burj). 2 Shamsiya yil hisobida o‘n ikkinchi oyning arabcha nomi (22 fevral — 21 mart davriga to‘g‘ri keladi). Hut oyi. Hut chiqib, hamal kirdi 174 . Hutdan keyin Hamalda, Qor olib kelar shamoldi, Qimmat demang bolalar – Arzon oldim ro‘moldi 175 . “Oyparcha”, “Nurali va Semurg‘”, “Kelinoy yoki Norguloy”, “Oychinor”, “Jorxun maston” dostonlari matnida qo‘llangan etnonimlar. Etnonim termini “O‘zbek onomastikasi terminlarining izohli lug‘ati”da (yun. ethnos – xalq +onoma – atoqli ot) – har qanday etnos (urug‘, qabila, elat, xalq, millat va b.) ning nomi. Atoqli ot turi sifatida izohlangan 176 . 172 Қодир бахши Раҳимов. “Жорхун мастон”. // WWW Зиёуз.ком кутубхонаси.– Б. – 112. 173 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Беш жилдли. 5-жилд. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энсиклопедияси” Давлат илмий нашриёти. 2006. – Б. 497. 174 Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Бесҳ жилдли. 5-жилд. – Тошкент: “Ўзбекистон миллий энсиклопедияси” Давлат илмий нашриёти. 2006. – Б. – 566. 175 Қора бахши Умиров. Нурали ва Семурғ. –Қарши, 2016. Б – 107. 176 Бегматов Е., Улуқов Н. Ўзбек ономастикаси терминларининг изоҳли луғати. – Наманган, 2006. – 99- б. 77 Qashqadaryo dostonlari matnida o‘zbek (NS // JM), turkman (NS // JM), juz (KN), qo‘ng‘irot(KN) kabi etnonimlar ham uchraydi. Qora baxshi Umirovning “Nurali va Semurg‘” hamda Qodir baxshi Rahimovning “Jorxun maston” dostonlari matnida o‘zbek, turkman singari etnonimlarni uchratamiz: Bilmadim, beklarim, ko‘pi ozimni, Minib chiqdim Tarlon ko‘kday bo‘zimni, Boshim zinda tursa senga bermasman, Hazil bilma, mahram, aytgan so‘zimni. Qushim bersam, zinhor bunda turmasman, Nomard bo‘lib bu yerlarda yurmasman, Kelgan yo‘ldan ketaversin, jallodlar, Ikki dunyo bir kelsa ham bermasman. Nurxon deydi musofirning otini, Turkman deydi bilsang uning zotini, Podshohning qiziga almashtirmasman, Yerda qolsa qushimning bir patini 177 . “Nurali va Semurg‘” dostoni qahramoni Nuralining ko‘ngli buzilib, ko‘zidan yoshi tizilib: “Voy attangga, oxir-oqibatim bemozor, bedarak ketadigan bo‘ldim-a?” – deb, dor ostida o‘limining oxirgi daqiqalarida xil-u xeshini yod olib xushlashib turgan yeri: Muna tovning boshi bo‘ldi buktar qor, Dushmanimga bo‘lolmadim barobar, G‘arib kunda yig‘laydigan kimim bor. Men o‘lgansan sen yig‘laysan zor-u zor, Alvido, qol, emchakdoshim Gulinor, Sen og‘adan, men jog‘adan ayrildim. Nima bo‘lar dor ostida hollarim, 177 Қора бахши Умиров. Нурали ва Семурғ. –Қарши, 2016. Б – 47. |
