Ravshan rajabov qadimgi sharq harbiy san’ati yangi asr avlodi toshkent 2018 uo‘K: 94(100) (075)

Razvedka xizmati. Qadimgi davlatlarda razvedka 
xizmati asta-sekin harbiy sohaning rivojlanishi bilan 
takomillashib borgan. Dastlab qo'shni davlatning iq- 
tisodiy-siyosiy holati, harbiy sohaning ahvoli - armi- 
yasining jangovar qobiliyati to'g'risida malumotlar 
yig'ilgan. Qo'shni raqib davlat to'g'risida malumot 
olishda shu mamlakatda yashaydigan o‘z qabiladosh- 
laridan foydalanilgan. Ko'pincha an’anaviy ravishda
7

---

sayyohlar, savdogarlarning m alumot va xabarlaridan 
foydalanilgan. Urush xavfi tug'ilgan paytda razvedka 
jonlangan, raqib mamlakatga ayg'oqchilar maxsus 
topshiriqlar bilan yuborilgan. Dushman mamlakat 
hududida aholi orasida har xil yolg'on-uydirmalar 
tarqatilib, aholini qo'rquv va vahimaga tushirish, o‘z 
davlat hokimiyatiga ishonchsizlik tug'dirishga ha- 
rakat qilingan. Bu usuldan qadimgi Osuriya davlati 
unumli foydalangan. Urush paytida dushman hudu- 
di aholisiga psixologik tazyiq o'tkazilgan: asirlarni ti- 
riklay terisi shilingan, qoziqqa o‘tqazib qatl qilingan, 
go'daklar, ayollar vahshiyona oldirilgan. Bu osur ar- 
miyasiga xos bolgan. Shu sababli osur armiyasining 
bostirib kelayotganini eshitgan dushman askarlari 
jangsiz taslim bolgan.
Strategiya va taktika. Dastlab qadimgi armi- 
yalarda strategiya va taktika mavjud bolmagan. 
Qo'shin jang qilishi uchun maxsus joy tanlanmagan. 
Raqib armiyalar duch kelgan joyda to'qnashib, tar- 
tibsiz jangga kirishgan. Heir holda urush vaqtida ar- 
miyaning saflanib jangga kirishi asta-sekin yuz bera­
di. Mil. aw . II ming yillikda Misr armiyasi qismlarga 
bolinib jangga kirgan. Armiyaning alohida qismlariga 
ilohlarning nomlari berilgan. Qadimgi Xitoy qo'shiq- 
laridan birida Qadimgi Chjou sulolasi davrida (mil. 
a w . XII-VIII asrlar) xitoy armiyasi dushmanga qarshi 
urushga «to‘p bolib yurmasdan saf-saf bolib» borish- 
lari to‘g‘risida m alumot beriladi.1 Keyinchalik harbiy 
soha tajribasi ortib borishi bilan shu sohaga mas’ul 
davlat mahkamasi va zobitlar paydo bolgan. Harbiy 
mahkama armiyani tashkillashtirish hamda urush 
taktikasi va strategiyasi bilan shug4illana boshlagan.