Raximov X. “Valeologiya asoslari”

 
Foydalaniladigan adabiyotlar. 
1. Tibbiy biologiya va irsiyatdan kullanma. J.X.Xamidov, «Ibn Sino» nashriyoti, 
Toshkent, 1992 y. 
2. Bolalar va usmirlar gigienasi. S.S.Esonturdiev, M.E.Karshiboeva, «CHulpon» 
nashriyoti, Toshkent 2002 y. 
3. Nishonboev K.N., Xamroeva F.A., Eshonkulov O.E. «Tibbiyot genetikasi». 
Toshkent, «Abu Ali ibn Sino» nashriyoti, 2000 y. 
4. Ananеv V.A. Davidеnkо D.N. «Оbshaya valеоlоgiya» SPB. BPA. 2000 
5. Vaynеr Е.N. «Valеlоgiya», Mоskva, izda. «Nauka» 2001 g. 
6. Dubrоvskiy V. I. Spоrtivnaya mеdеtsina. Mоskva, «Vladоs», 2002 g. 
7. Kaznachееv V.R. Оsnоva оbshеy valеоlоgii. Vоrоnеj «Mоdеk» 1997 g 
3. MA’RUZA 
Tibbiyot nazorat usullari. 
1. Bolalarning jismoniy rivojlanish darajasini belgilovchi ko’rsatgichlar va 
ularni aniqlash usullari (samataskapiya, antropometriya). 
2. Turli yoshdagi bolalarda jismoniy tayyorgarlik darajasini va jismoniy ish 
chidamlilikni aniqlovchi funktsional usullari. 

---

18 
3. Yurak qon aylanish tizimining ishini tekshiruvchi funktsional usullari orqali 
aniqlash. 
4. Nafas tizimini faoliyatini tekshirish; nafas olish harakatlarini chastotasi, 
o’pka sig’imini aniqlash; SHtange probasi 
Odamning jismoniy rivojlanishi deb, uning jismoniy ish qobiliyatini 
belgilovchi organizmning morfo – funktsional xususiyatlarining majmuasiga aytiladi.
Bu majmua tushunchalariga kuyidagi omillar – salomatlik, jismoniy 
rivojlanish, tana massasi, kuch, muskul chidamliligi, xarakat koordinatsiyasi va 
boshkalar kiradi. Odamning jismoniy rivojlanishiga irsiyat, tashki muxit, ijtimoiy – 
iktisodiy omillar, mexnat va yashash tarzi, jismoniy faollik, sport bilan shugullanish 
va boshkalar ta’sir kursatadi.
Ma’lumki, salomatlik nafakat kasallikning bulishi yoki bulmasligi aniklandi 
balki, gormonal rivojlanish asosiy fiziologik kursatkichlar darajasining normada 
bulishi bilan xam aniklanadi. SHu sababdan salomatlikni mustaxkamlash 
yunalishidagi asosiy ishlardan biri jismoniy tarbiya va sportni odamning jismoniy 
xolatiga ta’sirini tibbiy nazorati xisoblanadi.
Bolaning morfologik va fiziologik kursatkichlariga asosla-nib usish va 
rivojlanish konuniyatlari urganilgan.