Referat jumisi qabillagan Latipova Xurshida Orillag`an Alisher Abdinayimov psixogegena paninin` rawajlaniw tarixi

3. Psixologiya pániniń iri ilimiy baǵdarları hám mektepleri
Psixologiya pániniń rawajlanıwı qatar basqıshlardı óz ishine qamtıp alıp, bul dáwirlerde nátiyjeli izertlew jumısları alıp barılǵan. Áyne izertlew jumısların nátiyjeli bolıwı ushın pán sheńberinde principlerdi islep shıǵıw ushın zárúrat sezila basladı. Buǵan baylanıslıǵı jumıslar Amerika hám basqa sırt el psixologiyasi baǵdarları kórinetuǵındalari tárepinen ilgeri surildi. XX ásir baslarında bixeviorizm, freydizm baǵdarları payda bolǵan edi. Bixeviorizm baǵdarı haywanlarda ótkerilgen baqlawlar nátiyjesine tiykarlanǵan bolıp, onıń kórinetuǵındalari E. Torndayk hám Dj. Uotsonlar esaplanadı. «Bixeviorizm» anglichan tilinde “hulq-atvor” degen mánisti ańlatadı. Bul aǵıs psixika hám sananı biykar etip, hulq menen sırtqı ortalıq ortasındaǵı munasábetlerdi, nizamlıqlardı tekseriwdi usınıs etedi. Olardıń pikrine qaraǵanda, psixologiyaning wazıypası stimulga (qozǵawtıwshı ), yaǵnıy sezim aǵzalarına tásir qılıp atırǵan qozǵawtıwshına kósher atıw, oǵan qanday juwap reaksiyası bolıwın, yamasa bunday reaksiyanı qanday stimul tuwdırıwın aldınan aytıp bere alıwdan ibarat. Bixevioristlarning formulası «S -> R» bolıp tabıladı.
Gumanistik (Ijtomoiy) Psixologiya.


Psixologiyaning bul jańa mektep psixologiyadagi aqırǵı tendensiyalarni kórsetedi. Onıń rawajlanıwda Abraxam Maslov, Kevlar Rodjers, Rollo Mey, Artur Kombs, Gordon Olport sıyaqlı psixologlar óz uleslerin qosıwǵan. Gummanistik psixologiya insanǵa eń qádirli zatlardı beredi. Bul jónelis maqsetke jóneltiriwshi átirap ortalıqqa beyimlestiriwshi ayrıqshalıqlarǵa iye. Bul maqsetler fizikalıq mútajliklerdi qandırıw ushın yamasa óz-ózin aktuallastırıw hám reallastırıw sıyaqlı ápiwayı bolıwı múmkin. (23 bet)


Mine sonday tárzde gumanistik psixologiya insannıń ayrıqsha táreplerin, ózligin erkinligin kem ushraytuǵın qábilet hám maqsetlerin, maqsetin tushintirib beredi.


Transpersonalagik psixologiya.


Transpersonalagik psixologiya zamanagóy psixologiyadagi eń jańa jantasıwlardan biri bolıp tabıladı. Óz-ózin aktuallastırıw boyınsha Abraxam Maslovning jumısı : ol óziniń itibarın ozining jeke tájiriybesine tıykarlanıp ótkergen. Biz neni oylawımız, ózimizdi qanday sezim etiwimiz, jaǵdayımizni ózgeriwi bulardıń barlıǵı transpersonalagik psixologiyaning bir bólegi bolıp tabıladı. Bul jaǵdaylar insan kúshli stress hám tınıshsızlanıwda bolǵan waqıtta júzege shıǵadı. Olar kóbinese uyqı yamasa tereń konsentraciya waqtında payda boladı. Olar sırtqı tásir, málim bir narkotik qurallar, diniy úgit-násiyatlaw, yoga hám meditatsiya jolları arqalı eksperimental tárzde shaqırıladı.