Reja: Aminlar. Nomlanishi, turlari, olinishi

3. Aminokislotalar sinflanishi, nomlanishi, olinishi va kimyoviy xossalari
Aminokislotalar o’rtasidagi amid bo’g`lanishlar peptid bog’lar deyiladi va ikki aminokislota orasidagi peptid bog’ning birikishi dipeptid deyiladi. Peptid bog’i uchta aminokislotani biriktirish uchun kengaytirilib tripeptid hosil qilinishi mumkin (4 ta uchun tetrapeptid va hokazo). Polipeptidlar juda ko’p aminokislotalarni jamlaydi. Oqsillar o’zida 50 dan ortiq aminokislotalarni jamlovchi tabiiy polipeptidlardir. Ko’pchilik oqsillar 100-300 tagacha aminokislotalarni jamlaydi.
NН₂–СН₂ – СООН aminosirka kislota (glitsin)
СН₃ –СН–СООН α- aminopropion kislota (alanin)
|
NН₂
СН₃ –СН₂–СН–СН₂–СООН 3-aminopentan kislota
| NН₂
Oqsillar haqidagi eng hayratlanarli narsa bu ularning tirik organizmdagi turli hil vazifalaridir: teri, soch, ip, muskul va bog’lovchi to’qimalarning barchasi oqsillardir va deyarli barcha fermentlar proteinlardir. Kimyo va biokimyoning boshqa sohalarida bo’lganidek, tuzilish funksiya uchun asosdir. Biz oqsillar tuzilishini ularning asosi bo’lmish aminokislotalarga e’tibor qaratish orqali o’rganamiz. Peptid tuzilishini o’rgangandan keyin, bu kichik molekulalardan olgan bilimlarimiz, oqsillarni o’rganishda qanchalik foyda berishini ko’ramiz. Aminokislotalar α, β, γ va shu tarzda amin guruhining funksional karbon kislotasi guruhiga ega uglerod zanjiridagi joylashuviga qarab nomlanadi.

1-Aminosiklopropankarbon kislota: α -aminokislota, o’simliklarda etilenning biologik ajdodi hisoblanadi

3-aminopropan kislota: β - alanin nomi bilan ma’lum. Bu β -aminokislota A kofermentning tarkibiy bo’lagini tashkil qiladi

4-aminobutan kislota: γ -aminomoykislota deb ham ataladi. Bu γ -aminokislota nerv impulslari uzatilishida ishtirok etadi.

1. 
   O’simlik va hayvon oqsil moddalarini gidroliz qilib olinadi. Oqsillar gidrolizlanishi natijasida 25 hil aminokislotalar olinadi.
   
2. 
   Karbon kislotalardan 2 bosqichda olinadi:
   
   1. 
      СН₃–СООН + Сl₂ → СН₂ – СООН + НСl