Reja: Kirish. Sifat tahlili va uning uslublari

2. Analitik reaksiyalarning bajarilish usullari
Kuzatish mumkin bo’lgan effekt sodir bo’ladigan kimyoviy reaksiya analitik reaksiya deyiladi. Effekt deganda cho’kmani hosil bo’lishi yoki erishi, eritmani rangini o’zgarishi, gazsimon moddalarni hosil bo’lishi tushuniladi. Analitik reaksiyalar ho’l va quruq usullarda olib boriladi.
Modda quruqligida tahlil qilinsa, quruq usul, eritib tahlil qilinsa ho’l usul deyiladi. Modda suvda, kislotada yoki ishqorda eritiladi va hosil bo’lgan eritmadan izlanayotgan ionlar tegishli reaktivlar orqali topiladi. Ma’lumki, bu moddalar elektrolitlardir, yani ular suvdagi eritmalarda ionlarga dissotsialangan bo`ladi. Shu sababli ho`l usul bilan o`tkaziladigan reaksiyalar, odatda, oddiy yoki murakkab ionlar o`rtasida boradi. Binobarin, bu reaksiyadan foydalanib, to`g`ridan to`gri elementlarni emas, balki ular hosil qilgan ionlari topiladi. Topilgan ionlarga qarab tekshiriladigan moddada tegishli elementlar borligi haqida xulosa chiqariladi.
Reaksiyalarni amalga oshirishda ayrim ionlar muhim vazifani bajaradi, qolgan ionlar esa reaksiyaga kirishmaydi. Masalan:
BaCl₂ + H₂SO₄ = BaSO₄ + 2HCl
Ba(NO₃)₂ + Na₂SO₄ = BaSO₄ + 2NaNO₃
Ba(CH₃COO)₂ + ZnSO₄ = BaSO₄ + Zn(CH₂COO)₂
Barcha reaksiyalarda oq cho’kma BaSO₄ hosil bo’ladi. Yuqorida keltirilgan uchala reaksiyani qisqartirilgan ionli tenglamasini Ba²⁺+SO₄^2-
=BaSO₄ holida ifodalash mumkin. Demak, Ba²⁺ ioni yordamida SO₄^2- ionini, aksincha SO₄^2- ioni bilan Ba²⁺ ionini aniqlash mumkin.
Analitik reaksiyalarni o’tkazishda harorat ta'sir ko’rsatadi. Ba'zi bir reaksiyalar sovuqda, ayrimlarini esa, xona haroratida, yana boshqalarini qizdirish bilan olib borishga to’g’ri keladi.