Reja: Kurilishning okimli usuli. Yer ishlari xajmini aniklash

Yer ishlari xajmini aniklash.
Geometriya shakliga ega bo‘lgan yerli asos xajmini aniklash uchun uning uzunligi va ko‘ndalang kesim yuzasini aniklash zarur. 29-rasmda ko‘rsatilgan shakl bo‘yicha ko‘tarilgan yerli asos bilan tanishib chikamiz. Uning ko‘ndalang kesim yuzasini trapesiya shaklida deb olamiz. Uning katta asosi yer yuzasi bilan tutashganligi uchun unda ko‘ndalang ogish burchagi yo‘k deb olinadi.

29-rasm. Tuprok uyimining shakli (prizmatoid).
Trapesiyaning yukorigi kengligi va balandligi SNiP-da yo‘l toifasi bo‘yicha berilgan. Bu ko‘rsatkichlar trapesiya yuzasini aniklash uchun yetarli emas. Uning pastki asosi uzunligi, ya’ni to‘kilgan tuprok asosi uzunligini topish zarur. U me’yoriy berilgan ko‘rsatgich V¹ va ung, chap ogish tomonlari asosida xosil bo‘lgan uchburchaklarning pastki tomonlari KN₁ va KN₁ lar yigindisiga teng bo‘ladi. Ularning kiymati berilgan N tuprok balandligi va chap va o‘ng tomonlari ogish koeffitsientiga boglik bo‘ladi. Ogish burchaklari deyarli teng bo‘lganligi uchun KN₁qKN. Demak V¹qVQ2KN, yukoridagilarga asosan trapesiya yuzasi
Fq(V¹QV)G‘2*NqVNQkN² ga teng bo‘ladi.
Bir-biriga nisbatan L masofada joylashgan N₁ va N₂ nuktalar va kiyalik koeffitsientlari ma’lum bo‘lgan sharoitda ular orasidagi bajarilgan tuprok ishlari xajmi:
Vq(F₁QF₂)G‘2*L bilan aniklanadi.
Demak, yo‘l uzunligini ikki nuktasi masalan PK0 va PK1 orasidagi yerli asos xajmi xisoblab topilgandan keyin navbat bilan keyingi nuktalar orasidagi (PK1, PK2 va xokazo) tuprok xajmlari topiladi.
Kirkib olingan tuprok xajmini aniklash xam yukoridagi tartibda bajariladi. Unda fakat V o‘rniga V_b kiymati olinadi. U xam me’yoriy ko‘rsatkich V ga chukurlik ogish burchagining soyasiga teng bo‘lgan kiymatni ikkiga ko‘paytirib ko‘shish bilan aniklanadi, ya’ni
V¹qVQ2kN
Kuyidagi jadvalda W toifali yo‘llar uchun Vq10, Kq1,5 ga teng bo‘lgandagi tuprok ishlarining xajmini xisoblari berilgan.
13-jadval.

		V	N	NV	KN^2	F	Fur	L	Xajmi, m^3
									To‘kilgan	Kirkilgan
0	-	10	-	-	-	-	17	100	-	1700
1	-	14	2	28	6	34	17	20	-	3400
1	20	10	-	-	-	-	32	80	2560	-
2	-	10	4	40	24	64	32	-	1600	-
2	50	10	-	-	-	-	17	50	-	850
3	-	14	2	28	6	34	-	-	-	-

Yer ishlari xajmini xisoblashda «0» nuktasi topish juda muxim. Chunki, tuprok to‘kish va do‘mlikni kirkib olish ishlari shu nuktadan boshlanadi. Bu nuktalar loyixa chizigi bilan bo‘ylama kesim shaklidagi yer yuzasi chizigining o‘zaro kesishgan joyida bo‘ladi. Demak «0» nukta yukoridagi chiziklar bilan xosil bo‘lgan uchburchakning uchida bo‘ladi.