Reja: Kurilishning okimli usuli. Yer ishlari xajmini aniklash

Yer ishlari uchun mashinalar tanlash.
Mexanizatsiyalashgan bo‘lim guruxlarni tashkil etishda maxalliy sharoitga mos keladigan, mexanizatsiya vositalarini aniklash imkonini beradigan kuyidagi muloxazalarni inobatga olish zarur:

• 
  Yerli asosni kurishda yo‘l chetidagi tuprok uyumlaridan foydalanib uning eng kam tannarxiga erishish;
  
• 
  Ishchi nuktalar, tuprok uyumi yuzasidagi notekisliklarni kisman o‘zgartirishda iloji boricha greyder-elevatordan foydalanmaslik;
  
• 
  Yengil va o‘zaro yengil boglangan balandligi 1,2 m bo‘lgan tuprok ishlarini buldozer bilan bajarish kimmati skreperlarga nisbatan kam bo‘ladi. Buldozerlar bilan tuprok ishlarini bajarishda uning siljitish masofasi 50 m.dan ortmasligi kerak;
  
• 
  Ko‘p yuk ko‘taradigan shinali o‘zi yurar skreperlar yordamida tuprok ishlarini bajarish tannarxi xam kam sigimli skreperlar, shuningdek temir-zanjir gildirakli skreperlarga nisbatan kam bo‘ladi. Skreperlar yordamida tuproklarni 1,5 km.gacha bo‘lgan masofaga olib borish va yoyish ishlari avtomobil transportida tashishga nisbatan arzon bo‘ladi;
  
• 
  Transport vositalarining turi va tuprokni yuklash usullaridan kat’iy nazar iktisodiy samaradorlik transport vositalarining yuk ko‘tarish kobiliyatlari va ularning tezligini oshirish bilan ko‘payadi;
  
• 
  Traktor tirkamalari yordamida 1 km.gacha bo‘lgan masofaga tuprok tashish unumdorligi avtomobilga nisbatan 2-3 barobar yukori bo‘ladi.
  

To‘gri kovishli ekskavatorlar kum va shagal uyumlari xavzasida, botkokli joylar va kishda tuprok kurilish ishlarida ko‘llaniladi. Cho‘mich xajmi 0,5-0,65 m³ bo‘lgan ekskovatorlar yordamida 9 m.gacha bo‘lgan balandlikda ish olib boriladi.

Cho‘michining xajmi 0,4-1,25 m³ bo‘lgan ekskovatorlarning keltirilgan chikimlar grafigi.
rasmdagi chizma chiziklarini solishtirish bilan kuyidagi xulosaga kelinadi:

• 
  Xajmi 1500 m³ gacha bo‘lgan tuprok ishlarini cho‘michining xajmi 0,4 m³ bo‘lgan E-302A rusumli ekskovatori bilan bajarish maksadga muvofik bo‘ladi;
  
• 
  Agar kurilish tashkilotida fakat E-652 A va E-10011 A ekskovatorlari mavjud bo‘lsa, xajmi 1100 m³ gacha bo‘lgan tuprok ishlarini bir ekskovator bilan bajarishda E-652 A ekskovator bilan bajarish maksadga muvofik bo‘ladi. Ish xajmi 1100 m³ dan ko‘p bo‘lganda esa E-10011 A ekskovatori ishlatiladi;
  
• 
  E-652 A va E-1252 A rusumli ekskovatorlar mavjud bo‘lganda birinchi ekskovator uchun tuprok xajmi 2300 m³ bo‘ladi;
  
• 
  E-10011 A va E1252 A rusumli ekskovatorlar uchun tuprok ishining chegara xajmi 8000 m³ ni tashkil etadi.
  

Xajmi 8-15 m³ bo‘lgan skreperlar va cho‘michining xajmi 0,65 m³ bo‘lgan E-652A ekskovator bilan tuprokni 3 km.gacha bo‘lgan masofaga siljitish, aralashtirish uchun zarur bo‘lgan keltirilgan solishtirma chikim (1 m³ tuprok uchun so‘m xisobida).
rasmdagi chizma chiziklarini solishtirish bilan kuyidagi xulosaga kelish mumkin:

• 
  Cho‘michining xajmi 2,75 m³ bo‘lgan D-458 rusumli skreper yordamida tuprokni 0,15 km masofagacha tashish maksadga muvofik bo‘ladi. Undan ortik masofaga tashishda esa ekskovator va agdargich avtomobillaridan foydalaniladi;
  
• 
  Agar tuprok tashish masofasi 0,6 km.gacha bo‘lsa E-302 A va E-652 A ekskovatorlar va agdargich avtomobillarga nisbatan D-374 B rusumli skreperlarni ishlatish arzonga tushadi;
  
• 
  Tuproklarni 2 km.gacha bo‘lgan masofaga D-357 M o‘zi yurar skreper yordamida tashish E-302 A ekskovatori va agdargichli avtomobilga nisbatan, 3 km masofaga tashishda esa E-652 A ekskovatorga nisbatan iktisodli xisoblanadi;
  
• 
  Cho‘michining xajmi 15 m³ bo‘lgan D-392 rusumli o‘zi yurar skreper va xajmdi 10 m³, 15 m³ bo‘lgan D-113 A, D-511 rusumli tirkama skreperlar kimmatligi, shinalariga sarf-xarajatning ko‘pligi sababli fakat kichik masofalarda ishlatishda samarali xisoblanadi.